Napięty rytm życia sprzyja reakcjom nerwicowym i zaburzeniom psychogennym spowodowanym konfliktami, stresem, samotnością, strachem oraz różnymi chorobami. Zaburzenia lękowe są rodzajem zaburzeń stanu zdrowia psychicznego, które powodują poważny stres emocjonalny i problemy z funkcjonowaniem oraz objawy ze strony somatycznej.
Nerwica a psychoza
Nerwica to rodzaj funkcjonalnego zaburzenia psychicznego charakteryzującego się stresem, ale nie urojeniami lub halucynacjami oraz zachowaniem, które nie odbiega od społecznie akceptowanych norm. Dlatego nie należy mylić nerwicy z psychozą, która charakteryzuje się utratą kontaktu z rzeczywistością. Jest również określany jako psychonerwica lub zaburzenie nerwicowe. Termin ten nie jest już używany przez profesjonalne środowisko psychiatryczne, w którym obecnie stosowane jest określenie „zaburzenia lękowe”. Naukowo jest definiowana jako słaba zdolność przystosowania się do środowiska, niezdolność do zmiany wzorców życiowych i niezdolność do rozwinięcia bogatszej, bardziej złożonej i bardziej satysfakcjonującej osobowości. Cechą typową objawów nerwicy (i odróżniającą te zaburzenia od psychoz) jest krytycyzm w stosunku do swoich objawów nerwicy.
We współczesnej nauce wśród przyczyn rozwoju nerwicy brane są pod uwagę dwa składniki: psychogenny i biologiczny. Jedną z psychogennych przyczyn zaburzeń nerwicowych jest niezdolność do odpowiedniej reakcji na bodźce zewnętrzne wywołujące stres lub też silny bodziec zewnętrzny, z którym trudno sobie poradzić. Biologiczną przyczyną zaburzeń nerwicowych jest zaburzenie metabolizmu neuroprzekaźników, hormonów, witamin i innych substancji biologicznie czynnych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, a w szczególności do podwyższonej aktywności nerwowej. Także występowanie nerwic w rodzinie może zwiększać predyspozycje do tego zaburzenia. Mogą one występować w każdym wieku, niezależnie od płci. Do najczęstszych podtypów nerwic należą fobie specyficzne, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i fobie społeczne.
Objawy psychiczne i somatyczne
Zaburzenia nerwicowe, to powszechnie używane nazwy, które obejmują grupę zaburzeń psychicznych o bardzo rozmaitych symptomach psychicznych i somatycznych oraz emocjonalnych. Wśród objawów nerwicy psychicznej wymienia się przede wszystkim ekstremalne zmęczenie do zespołu chronicznego zmęczenia, bezdech senny i koszmary senne, drażliwość (jeden z bodźców może być przyczyną nerwicy), niepokój, podejrzliwość i strach, nieumiejętność odpowiedniego reagowania na codzienne stresy i drobne sprzeczki, nieporozumienia), labilność emocjonalna (niezdolność do kontrolowania emocji, szybkie zmiany między emocjami przeciwstawnymi), skupienie uwagi na bodźcu, zaburzenia poznawcze, naruszenie adaptacji społecznej (komunikacja z innymi, lęk przed nowymi znajomościami) oraz niskie poczucie własnej wartości.
Objawy wegetatywne, somatyczne są nieuniknionym elementem obrazu klinicznego nerwicy i mogą obejmować bóle głowy, zawroty głowy, szumy uszne, zaburzenia chodu i równowagi, przyspieszone tętno, ból za mostkiem, wahania ciśnienia krwi i zaburzenia rytmu, a także duszność, płytki oddech, ból brzucha, wzdęcia i utratę apetytu, pocenie się, drżenie, ból bez dostrzegalnego źródła i słabość, a także dysfunkcje układu moczowo-płciowego. Wśród objawów somatycznych wymienia się także niewyraźną, bełkotliwą mowę, drętwienie i pieczenie skóry, uczucie chłodu, zimne ręce i nogi lub odczuwane fale gorąca, rumienienie się – na twarzy, ale także szyi i dekolcie, powstawanie czerwonych plamek na skórze (szczególnie na twarzy), trądzik oraz zaburzone odczucia sensoryczne (wrażliwość skóry), halucynacje słuchowe i/lub zaburzenia widzenia, ból i dyskomfort oczu, wyczulenie na zapachy, zaburzenia smaku, a także obniżenie odporności czy napięcie mięśni. Lęk może sprawić, że ciało reaguje naprawdę w niezwykły sposób. Nerwice mogą się bowiem manifestować zaburzeniami praktycznie każdego układu lub narządu ludzkiego ciała. Główne rozróżnienie między objawami zaburzeń nerwicowych a objawami choroby psychicznej to odwracalność obrazu klinicznego, brak objawów psychotycznych (delirium, omamy) oraz zmiany osobowości.
Objawy emocjonalne i społeczne
Zaburzenia lękowe mogą być także przyczyną wielu tików i innych czynności nawykowych, które pojawiają się poza świadomością. Jednym z częstszych nawyków jest obgryzanie paznokci. Do najczęściej występujących zaburzeń funkcji poznawczych należą natomiast natrętne myśli, które pojawiają się wbrew woli i w najmniej oczekiwanych momentach, natręctwa ruchowe (kompulsje) czyli konieczność wykonywania określonych czynności (np. dotykanie, skubanie, pocieranie jakiegoś przedmiotu, ubrania czy części ciała, przymus mycia rąk, wielokrotne sprawdzanie zamknięcia drzwi, czy symetrycznego ułożenia długopisów na biurku), trudności w skoncentrowaniu uwagi na zadaniu, zaburzenia pamięci oraz derealizacja lub depersonifikacja czyli uczucie snu na jawie, utrata poczucia czasu lub oderwania od samego siebie. Głównym symptomem jest jednak lęk w różnych postaciach, np. fobia,nagłe napady lęku (panika) czy niepokój. Ogólnie zaburzenia lękowe mogą obejmować lęk separacyjny, uogólnione zaburzenie lękowe, konkretną fobię, fobię społeczną, lęk napadowy lub napad paniki oraz zaburzenia lękowe wywołane substancjami lub lekami.
Nerwica prowadzi z czasem także do innych powikłań społecznych, w tym: niezadowolenia małżeńskiego, spadku wydajności pracy i niepowodzenia zawodowego oraz zwiększonej podatności na schorzenia, takie jak zaburzenia odżywiania, zaburzenia nastroju i wykorzystywanie zaburzeń do próby radzenia sobie z emocjonalną niestabilnością. Za nerwicę uważa się również depresję, która nie jest ani nadmiernie nasilona, ani długotrwała. Osoba z depresją czuje się smutna, beznadziejna i pesymistyczna i może być apatyczna, łatwo się męczyć, wolno myśleć i działać, mieć zmniejszony apetyt i trudności ze snem. Za podstawowy skutek zaburzeń nerwicowych uważa się utratę radości życia, co może prowadzić do utraty ról społecznych i rodzinnych, nadużywania systemu medycznego, uzależnień, izolacji oraz samobójstw.
Objawy nerwic mogą trwać latami z różnym nasileniem. Oznacza to, że niekoniecznie objawy będą występować codziennie, ale to wcale nie oznacza, że zaburzenie samo przeszło. Nerwice można leczyć, a odpowiednim specjalistą jest lekarz psychiatra. Neurotyczność można zidentyfikować i ocenić za pomocą testów osobowości. Nieleczona nerwica może przerodzić się w większe problemy zdrowotne.
