Jak rozmawiać z osobą chorą na raka?

75% Polaków uważa, że najwięcej lęku wśród pacjentów wzbudzają choroby nowotworowe – wynika z raportu kampanii „Pozwól na wsparcie”, zainicjowanej przez Actavis Polska[[i]]. Eksperci tłumaczą, skąd biorą się te obawy i dlaczego pomimo powszechności problemu, dla większości
z nas rozmowa z osobą dotkniętą chorobą nowotworową należy do trudnych.

Obawę przed chorobami nowotworowymi niewątpliwie wzmacnia fakt, że kojarzone są one
z ogromnym cierpieniem i długotrwałym, uciążliwym leczeniem. Pomimo tego, że większość z nas spotkała chociaż raz w życiu osobę chorą na raka lub jej bliskich, nie zawsze wiemy, jak rozmawiać
z tymi, którzy właśnie usłyszeli niepomyślną diagnozę lub są w trakcie leczenia.

Zrozumieć emocje chorego

Postawienie diagnozy onkologicznej jest momentem kryzysu zarówno dla osoby chorej, jak i jej bliskich.  Informacja o chorobie nowotworowej wyrywa pacjenta z bezpiecznego dotąd świata
i często zmusza do zmiany życiowych priorytetów. Nic więc dziwnego, że u chorego pojawia się wiele nowych emocji i zachowań, które początkowo mogą być trudne do zrozumienia i zaakceptowania przez bliskie mu osoby. W takiej sytuacji należy uświadomić sobie, że te często niezrozumiałe zachowania to nic innego jak mechanizmy obronne, które pacjent uruchamia, aby poradzić sobie
z kryzysem i zaadoptować się do nowej, trudnej dla niego sytuacji. Do najczęstszych mechanizmów obronnych pojawiających się w odpowiedzi na zagrażającą sytuację, należą:

• zaprzeczenie – pacjent neguje fakt istnienia choroby;
• tłumienie – pacjent werbalizuje brak lęku czy obaw, gdyż jest na wszystko przygotowany;
• wyparcie – chory nie chce nic wiedzieć o swojej chorobie, chce zapomnieć, że jest chory;
• projekcja – chory przenosi lęk na inny organ niż ten objęty chorobą nowotworową;
• racjonalizacja – chory szuka rozsądnych argumentów dla obserwowanych objawów lub zdarzeń
  w celu ukrycia przed samym sobą ich prawdziwej przyczyny.

Rozmowa nie boli

To naturalne, że w codziennej rozmowie zdecydowanie bardziej wolimy podejmować przyjemniejsze
i łatwiejsze tematy dotyczące życia, niż rozmawiać o tak poważnych problemach jak choroba nowotworowa, która kojarzy nam się z nieszczęściem i śmiercią. W życiu każdego z nas może przyjść  taki moment, kiedy będziemy musieli zmierzyć się z chorobą bliskiej nam osoby. Oprócz obaw o życie chorego, możemy nie wiedzieć, jak powinniśmy zachować się w kontakcie z bliskim chorym.
O czym należy pamiętać w rozmowie z pacjentem?

• Zaoferuj swoje wsparcie. Zapewnij chorego o swojej gotowości do pomocy, jeśli rzeczywiście chcesz pomóc. Gdy chory odmawia pomocy, nie wywieraj na nim presji. Po prostu powiedz,
  w jakich sytuacjach może na Ciebie liczyć.
• Słuchaj, co mówi chory. W sytuacji, kiedy nie wiesz, jak rozpocząć rozmowę, pozwól, by jako pierwsza mówiła osoba chora. Słuchaj uważnie, upewniając się, czy dobrze rozumiesz intencje pacjenta. Nie doradzaj i nie staraj się kontrolować rozmowy. Daj choremu szansę na ujawnienie swoich emocji.
• Bądź szczery. Swoje uczucia wyrażaj jasno i szczerze. Formułuj myśli za pomocą komunikatu „ja”, np. „Martwię się, kiedy nic nie mówisz.” Nie unikaj mówienia o własnym lęku. W ten sposób pokażesz choremu, że jego niepokój nie jest odosobniony.
• Nie lekceważ strachu chorego. Jeśli pacjent wprost mówi o swoich obawach, nie bagatelizuj obrazu choroby, jaki ma bliska Ci osoba. Niektórych chorych razi, gdy rozmówca lekceważy ich lęki, puentując je stwierdzeniem: „Nie przesadzaj, wszystko będzie dobrze, niedługo razem gdzieś wyjedziemy”. Powstrzymaj się od komentarzy w stylu: „Wcale nie wyglądasz na chorego”.
• Nie koncentruj się tylko na chorobie. Podczas kontaktu z chorym staraj się zachowywać tak jak zwykle. Poruszaj tematy, które do tej pory zawsze wspólnie omawialiście, pytaj go o radę
  w istotnych dla Ciebie kwestiach. Daj choremu odczuć, że w Waszych relacjach nic się nie zmieniło. Jednocześnie uważnie obserwuj rozmówcę, jeśli zauważysz, że któryś z wybranych przez Ciebie tematów mu nie odpowiada, nie brnij dalej.

·          Upewnij się, że pacjent chce poinformować innych o swojej chorobie.  Jeśli  chory postanowił, że nie chce nikogo powiadamiać o swoim stanie, uszanuj jego decyzję, ale też powiedz, co Ty czujesz w związku z tą decyzją. Możesz wskazać na korzyści związane ze zwiększeniem liczby osób, które będzie można poprosić o pomoc. Nie naciskaj jednak na chorego, by zmienił decyzję.

·          Po prostu bądź. Ważne, aby umieć wspólnie z chorym pomilczeć. Cisza nie powinna krępować. Czasami nieprzerwane gadulstwo może zmęczyć lub zirytować chorego. Bywa, że chwila
milczenia lepiej wyraża emocje niż nieustanna rozmowa. Często sam dotyk czy uśmiech potrafi wyrazić więcej niż niejedno słowo.

Więcej informacji o tym, jak skutecznie wspierać chorego oraz jak pokonać lęk przed chorobą można znaleźć na stronie internetowej www.pozwolnawsparcie.pl Znajdują się tam także specjalnie opracowane poradniki dla pacjentów i opiekunów, które zawierają wskazówki ekspertów dotyczące motywacji do leczenia.

i.                    Ogólnopolskie badanie Wiedza Polaków na temat wsparcia osób przewlekle chorych i ich rodzin przeprowadzone w kwietniu 2011 r. przez TNS OBOP na reprezentatywnej grupie 605 Polaków w wieku 18+. Badanie zrealizowano na zlecenie firmy Actavis Polska Sp. z o.o. , Inicjatora kampanii Pozwól na wsparcie – Ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej dla pacjentów i opiekunów osób przewlekle chorych. Podane wyniki nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż 1 odpowiedź.