Grzybica skóry – wstydliwy problem

Infekcje grzybicze stanowią poważny problem epidemiologiczny i społeczny. Szacuje się, że choruje około 30% społeczeństwa. W niektórych środowiskach zawodowych – jak na przykład u górników lub sportowców problem szacunkowo dotyczy nawet 70% ludzi. Najnowsze statystyki zachorowań mówią, że około 20% wszystkich zakażeń pochodzenia grzybiczego dotyczy skóry. Na grzybicę skóry choruje około 5 milionów Polaków.

Typowe dla grzybicy skóry są zaczerwienione, swędzące ogniska, które stopniowo się powiększają. W ogniskach tych, szczególnie na ich brzegu, można zazwyczaj zauważyć złuszczający się naskórek, który przypomina otręby oraz drobne pęcherzyki wielkości główki szpilki, zmiany przypominające łuszczycę (których wcześniej nie było), wysypki, zmacerowana skóra pod piersiami, fałdami skóry i po wewnętrznej stronie ud. Zmiany mają tendencję do zanikania w części środkowej, co nadaje im charakterystyczny obrączkowaty kształt. Pod wpływem słońca ulegają odbarwieniu. Dochodzi nieprzyjemne uczucie pieczenia i swędzenia skóry. Rozwija się głównie na obszarach skóry odsłoniętej, łatwiej dostępnej dla zakażenia. Zmiany chorobowe mogą umiejscawiać się w okolicach pachwinowych, fałdach międzypośladkowych, górnych częściach ud, w szparach międzypalcowych, na dłoniach i na podeszwach stóp. U dzieci zakażenie grzybicze może atakować skórę głowy i włosy. Grzybica owłosionej skóry głowy objawia się ogniskami chorobowymi, w których włosy obłamują się wyglądając jak przystrzyżone, a skóra w tym miejscu jest zaczerwieniona, łuszczy się i swędzi. U mężczyzn grzyby mogą powodować zakażenie w obrębie włosów brody. Pod względem zajęcia struktur skóry procesem chorobowym dzieli się więc grzybice na dwie kategorie: powierzchowne grzybice naskórkowe i grzybice dotyczące zakażenia skóry właściwej, włosów i paznokci z odczynem zapalnym (grzybica powierzchowna, owłosionej skóry głowy, grzybica skóry gładkiej, grzybica pachwin, grzybica stóp, grzybica paznokci). Obecność zmian chorobowych na skórze może powodować niemiłe reakcje innych ludzi, jak lęk, odraza, odmowa podania ręki, unikanie przebywania w towarzystwie chorego. Ogniska zakażenia grzybiczego, szczególnie jeśli są drapane, są miejscem ułatwionego wnikania bakterii i wirusów do skóry, co może prowadzić do dodatkowych problemów zdrowotnych.  W przypadku obecności zaburzeń immunologicznych gospodarza oraz przy zakażeniu gatunkami zoofilnymi może również dojść do inwazji głębszych warstw skóry. Jeśli jest długo lekceważona, wymaga długotrwałego, trudnego a niekiedy również kosztownego leczenia.

Grzybicą możemy zarazić się od chorych ludzi poprzez kontakt bezpośredni (np. zmian skórnych u osoby zakażonej) lub pośrednio (np. nosząc buty osoby zakażonej, korzystając ze wspólnej łazienki, w łaźni, na basenie). Zakażenie grzybami typowymi dla ludzi, określane także mianem grzybica antropofilna to najczęściej spotykana postać grzybicy. Źródłem grzybów chorobotwórczych mogą być również zakażone zwierzęta (mówimy wtedy o grzybicy odzwierzęcej). W mieście najczęstszymi przenosicielami grzybów odzwierzęcych są koty i psy. Na wsi grzybami odzwierzęcymi można zarazić się ponadto od bydła, trzody i koni. Odzwierzęcą grzybicę skóry gładkiej wywołują najczęściej: Microsporum canis, Tri chopbyton verrucosum, Trichophyton mentagrophyte varietas mentagrophytes oraz Trichophyton erinace. W większości przypadków źródłem infekcji są koty, zwłaszcza młode, bez pańskie osobniki. U zwierząt objawy chorób mogą być niewidoczne lub mogą mieć małe na silenie. W przypadku zauważenia na skórze zwierzęcia ognisk złuszczających i sączących z wypadaniem sierści, należy unikać bezpośredniego kontaktu z chorym zwierzęciem, odizolować je od innych osobników oraz wezwać weterynarza, który zwierzę zbada i zaleci odpowiednie leczenie. Do czynników zwiększających ryzyko zapalenia należy wzmożona potliwość, a także czynniki zewnętrzne, jak przebywanie w ciepłych i wilgotnych miejscach, takich jak baseny, siłownie, sale gimnastyczne, czy prysznice, gdzie klimat sprzyja rozmnażaniu się grzybów. Czynnikami predysponującymi do rozwoju grzybic są też warunki miejscowe panujące w skórze. Ma tu znaczenie poziom wilgotności skóry oraz stan i rodzaj płaszcza lipidowego, który stanowi ochronę przed szkodliwymi patogenami. Również kondycja całego organizmu ma znaczenie w rozwoju ewentualnej choroby grzybiczej. Obniżona odporność zwiększa ryzyko wystąpienia objawów grzybicy. Do czynników sprzyjających rozwojowi infekcji grzybiczej należą równocześnie schorzenia metaboliczne i endokrynologiczne, zaburzenia odporności związane z infekcją wirusem HIV lub stosowaniem leków immunosupresyjnych, jak również występowanie atopii. Różnice w częstości zakażeń dermatofitowych w różnych grupach wiekowych i u osób obu płci są związane z odmienną ekspozycją na patogeny, sposobem  ubierania się i stanem odporności immunologicznej.

1) Przede wszystkim wzmacniać swój system odpornościowy, dostarczać witamin, makro- i mikroelementów.
2) Zawsze należy pamiętać o myciu rąk. Ręce bowiem mają szczególne predyspozycje do pocenia się.
3) Kąpiąc się pod natryskami, przebywając w publicznej saunie, na basenie nie wolno chodzić boso. Także w modnych obecnie klubach fitness pod prysznic powinniśmy chodzić w klapkach.
4) Staranie wycierać stopy, zwłaszcza miejsca między palcami.
5) W czasie lata, nosić przewiewne lekkie obuwie (dotyczy to głównie panów, zwłaszcza młodych). Jeśli chodzi o panie: nie poddawać się bezkrytycznie modzie i zrezygnować, zwłaszcza w upały, z ciężkich , zakrytych butów, w których noga poci się obficie. Unikać obuwia wykonanego z tworzyw sztucznych. Nosić tylko bawełniane skarpetki i zmieniać je codziennie.
6) Należy korzystać z usług takich zakładów fryzjerskich czy kosmetycznych a zwłaszcza manicure-pedicure, co do których ma się pewność, że ich pracownicy przestrzegają higieny i sterylizują narzędzia. Myją grzebienie i szczotki, wyparzają cążki i nożyczki. Najbezpieczniej paznokcie obcinać własnymi nożyczkami. Nie należy pożyczać swoich nożyczek ani ciążek do paznokci innym osobom.
7) Pod żadnym pozorem nie należy pożyczać sobie kapci i butów. Zarodniki grzybów doskonale „zimują” w naszym obuwiu. Wystarczy ubrać zarażone grzybem buty i grzybica gotowa.
8) Przemoczone lub przepocone buty bezwzględnie suszyć, a zawilgocone skarpety zmieniać na suche.
9) Unikać obuwia i skarpet z tworzyw sztucznych, które zatrzymują wilgoć przy skórze.
10) Unikać bezpośrednich kontaktów z bezdomnymi zwierzętami, zwłaszcza młodymi kotami, które zarażone grzybicą mogą zarazić bawiące się z nimi dzieci.

Leczenie grzybicy trwa zazwyczaj kilka tygodni. W przypadku grzybicy paznokci stóp leczenie może trwać kilka, a nawet kilkanaście miesięcy. Jest jednak konieczne ze względu na możliwość zakażania innych osób. Grzybicę leczy się ogólnie i/lub miejscowo. O doborze odpowiedniego leczenia decyduje lekarz. Należy jednak pamiętać, że miejscowo można leczyć niektóre postacie grzybicy stóp, grzybicę powierzchowną skóry gładkiej oraz pojedyncze ogniska grzybic odzwierzęcych. W przypadku grzybicy skóry owłosionej, paznokci lub rozległych zmian na skórze gładkiej konieczne jest leczenie preparatami podawanymi doustnie o działaniu ogólnym.
Klasyfikacja leków przeciwgrzybicznych może uwzględniać sposób ich podania (leki do stosowania miejscowego, podawane ogólnie), spektrum i mechanizmy działania, a także budowę chemiczną.
Biorąc pod uwagę to ostatnie kryterium leki przeciwgrzybicze można podzielić na kilka grup:
1) antybiotyki (nystatyna, natamycyna, amfoterycyna, gryzeofulwina) – nystatyna nie działa na dermatofity, w odróżnieniu od natamycyny, która jest często stosowanym lekiem w przypadku grzybic u ciężarnych, noworodków i dzieci. Jednym ze wskazań do jej stosowania jest odprotezowe zapalenie jamy ustnej.
2) pochodne azolowe – charakteryzuje je szeroki zakres działania obejmujący dermatofity, drożdżaki, a także bakterie Gram (+) – gronkowce i paciorkowce.
3) morfoliny (amorolfina) – działa grzybostatycznie i grzybobójczo na dermatofity, pleśnie i grzyby drożdżopodobne. Stosowana jest w postaci lakieru raz na tydzień w grzybicy
paznokci.
4) alliloaminy (występująca w formie tabletek, kremu, żelu i płynu do stosowania zewnętrznego terbinafina oraz dostępna tylko w postaci kremu naftifina).
5) hydroksypirydynon (cyclopiroks) – posiada stosunkowo szerokie spektrum działania (dermatofity, grzyby drożdżopodobne, bakterie G(+) i G(-) oraz dodatkowo silne właściwości przeciwzapalne. Występuje w postaci kremu i lakieru do paznokci.
6) kwasy karboksylowe i ich pochodne – kwas undecylenowy, undecylenian cynku, monoetanoloamid kwasu undecylenowego. Substancje te mają wpływ nie tylko na grzybnię, ale także na zarodniki grzybów. Oprócz działania grzybobójczego i grzybostatycznego wobec dermatofitów mają także właściwości bakteriobójcze i bakteriostatyczne.
7) olejek z drzewa herbacianego (Melaleuca alternifolia) wykazujący działanie przeciwgrzybiczne, antyseptyczne, odkażające, antywirusowe. Przyspiesza proces gojenia, ma właściwości łagodzące oraz uśmierzające ból.
8) ziele szałwii, ziele krwawnika, kora dębu, kora wierzby, koszyczki rumianku i nagietka.
9) pałeczki kwasu mlekowego wykorzystywane w preparatach farmaceutycznych mają na celu wyrównanie zaburzonej równowagi fizjologicznej mikroflory pochwy.
10) inne: kwas borowy, kwas salicylowy, kwas galusowy, kwas octowy, kwas taninowy, salicylan metylu, fiolet gencjanowy, tiosiarczan sodu, chlorheksydyna, pirytion cynku, siarczek selenu.

Zarazić się nie jest trudno, profilaktyka kosztuje niewiele, choroba jest zawsze niepotrzebna, a dodatkowo nieestetyczna. Unikajmy więc kontaktów z osobami zarażonymi w naszym otoczeniu, a piętnując brzydotę skóry może spowodujemy wizytę u lekarza i pozbycie się przez osoby chore kłopotliwego pasażera – grzyba.