Fakty i mity na temat soków i napojów

5 maja 2017, dodał: Redakcja

Artykuł zewnętrzny

Soki i nektary to zdrowe i naturalne produkty, które powinny na stałe zagościć w naszym codziennym menu. Są źródłem cennych dla zdrowia witamin, składników mineralnychi błonnika. Zanim kupisz swój ulubiony sok, nektar lub napój zastanów się, czy wiesz co kupujesz?

Sok jest produktem w 100% pochodzącym z owoców lub warzyw. Zawiera sok wyciśnięty bezpośrednio z owoców lub otrzymany z zagęszczonego soku owocowego (poprzez odtworzenie proporcji wody, która wcześniej została odparowana). Z niektórych owoców i warzyw produkuje się również soki przecierowe np. sok pomidorowy. W przypadku soków dwuskładnikowych musi być podana procentowa zawartość każdego z nich. Warto wspomnieć, że na butelce czy kartonie nie znajdziesz napisu „Sok z czarnych porzeczek”. Z owoców takich jak czarna porzeczka czy aronia nie można przygotować soku, bo byłby zbyt kwaśny do bezpośredniego wypicia. Dlatego na półce sklepowej mogą znaleźć się tylko nektary przygotowane z soku z tych owoców. Soki i nektary mogą też być dodatkowo wzbogacane w witaminy. Informacje o tym, ile dany sok zawiera witamin można znaleźć na opakowaniu soku. Kupując sok czy nektar warto spojrzeć na etykietę. Producent umieszcza na etykiecie dokładny skład soku, nektaru czy napoju. Jeśli np. produkt wzbogacono witaminą C lub dodano cukier, to taka informacja bezwzględnie musi się znaleźć na etykiecie lub opakowaniu. Tylko w zeszłym roku Polacy wypili z napojami owocowymi i nektarami około 68.208 ton dosypanego cukru czyli ponad 850 wagonów towarowych białego cukru. Istnieje wiele mitów na temat soków, napojów i nektarów. Poniżej przedstawiamy listę najbardziej popularnych.

Mit 1. Nie ma wielkiej różnicy pomiędzy napojem, nektarem, czy sokiem 100%. Ale z tych trzech nektar jest najlepszy

Fakty: Istnieje duża różnica pomiędzy sokami 100% produkowanymi bez dodatku cukru oraz napojami owocowymi i nektarami. Sok 100% otrzymujemy wyłącznie z owoców, bez żadnych dodatków. Dlatego ich wartość odżywcza jest bardzo zbliżona do wartości odżywczej owoców i soków świeżo wyciskanych. Słowo „nektar” kojarzy nam się kulturowo z najlepszą formą napoju, z mitologicznym „napojem bogów”. Tymczasem zgodnie z nazewnictwem UE, do którego stosują się polscy producenci – nektar to rozcieńczony wodą, świeży lub odtworzony z koncentratu sok z dodatkiem cukru. Ilość soku owocowego użyta do wyprodukowania nektaru waha się zależnie od smaku od 25 do 50%. Mniejsza ilość soku w tym produkcie musi zostać uzupełniona cukrem (najczęściej ok. 20 łyżeczek na 1 litr) i wodą (ok. 440 ml na 1 litr!). Napój to zwykle jeszcze bardziej rozcieńczony wodą sok z dodatkiem cukru. Może zawierać 5-20% soku oraz syntetyczne barwniki, chemiczne konserwanty, aromaty, a także sztuczne środki słodzące.

Mit 2. Owoce i świeżo wyciskane soki posiadają te sam właściwości odżywcze co soki w kartonie…

Fakty: Istnieje kolosalna różnica pomiędzy sokami, które sama wyciśniesz w sokowirówce czy wyciskarce a sokami z kartonu… Soki z kartonów są pasteryzowane, czyli praktycznie pozbawione substancji odżywczych. To dlatego „sztucznie” wzbogaca się je witaminami. Ich skład to praktycznie syrop glukozowo-fruktozowy o słodkim smaku, rozcieńczony wodą. To właśnie kryje się pod nazwą „z soków zagęszczonych.

Mit 3. Soki 100% muszą mieć w sobie konserwanty, bo mają długi okres przydatności do spożycia

Fakty: Mimo braku jakichkolwiek dodatków chemicznych, takich jak konserwanty, soki 100% mają długi termin przydatności do spożycia, gdyż wytwarza sie je na zaawansowanych technologicznie sterylnych liniach produkcyjnych oraz pasteryzuje.

Mit 4. Informacja, że dany produkt jest sokiem 100%, nie zawiera chemicznych barwników i konserwantów, jest trudna do zdobycia

Fakty: Wystarczy sprawdzić, czy na opakowaniu jest napis „sok 100% bez dodatku cukru”, by mieć gwarancję, że pijemy wyłącznie „owoce w płynie” bez żadnych dodatków.

Mit 5. Woda jest zdrowa i powinno się ją pić, szczególnie latem, ale gdy mamy ochotę na coś ze smakiem zostają tylko napoje gazowane

Fakty: Soki 100% są doskonałą alternatywą, gdy mamy ochotę na picie o zdecydowanym smaku i jednocześnie dbamy o swój organizm. Od niedawna soki 100% oferowane są konsumentom w wielu smakach, a więc każdy może znaleźć coś dla siebie, co będzie dobrze komponowało się z całą dietą i dobrze smakowało. Pod względem wartości odżywczych soki 100%, szczególnie mętne, są bardzo zbliżone do owoców, a jednocześnie doskonale gaszą pragnienie.

Mit 6. Być może napoje i nektary różnią się od soków 100%, ale różnice te są niewielkie

Fakty: Napoje i nektary zawierają znacznie mniejsze ilości soku (zależnie od smaku nektar od 50% lub od 25%, a napój średnio ok. 20%) oraz nawet do 20 łyżeczek cukru na litr. Ponadto napoje mogą zawierać chemiczne konserwanty i syntetyczne barwniki, a także sztuczne środki słodzące. Ilość dosypanego cukru, który Polacy spożyli z napojami i nektarami w 2008 r., wynosiła około 68 208 ton czyli ponad 850 wagonów towarowych cukru!

Mit 7. Jak sama nazwa wskazuje soki typu „multiwitamina” są najzdrowsze

Fakty: Wszystkie soki 100% są wartościowe, przy czym w zależności od owoców, z których są otrzymane zawierają nieco inne ilości poszczególnych witamin, składników mineralnych i innych substancji bioaktywnych. Dlatego należy pić soki o różnych smakach. W ten sposób dostarczymy sobie największej gamy wartości odżywczych. Jedna z marek obecnych na rynku oferuje już 16 smaków soków 100%, nie ma zatem problemu z urozmaiceniem diety.

Mit 8. Soki nie gaszą dobrze pragnienia, w gorące dni powinniśmy pić zatem tylko wodę, albo napoje owocowe i gazowane

Fakty: W upalne dni lata trzeba koniecznie pomyśleć o prawidłowym nawodnieniu organizmu. Sok 100% nie tylko ugasi nasze pragnienie, ale także uzupełni stracone z potem składniki mineralne i witaminy. Jednak jeśli jesteś na diecie zrezygnuj z soków, lepsza będzie lemoniada z ogórka i cytryny.

Mit 9. Soki 100% muszą zawierać cukier – to nie możliwe by smakowały tak dobrze bez cukru

Fakty: Soki 100% bez dodatku cukru to wyłącznie „owoce w płynie”, nie zawierają cukru dodanego w żadnej formie (stołowy, biały, syrop glukozowo-fruktozowy) ani chemicznych dodatków (jak barwniki, czy konserwanty).W każdym soku, tak jak w owocach, występują naturalne cukry. Producenci umieszczając na kartonie napis „sok 100% bez dodatku cukru” deklarują, że sok został wyprodukowany tylko z owoców i brak w nim jakichkolwiek sztucznych dodatków, a więc także dosypanego cukru. Skład soku jest regulowany przez odpowiednie zapisy prawne.

Mit 10. Soki 100% są ważnym elementem diety, ale gdy potrzebuję energii, lepiej pić napoje słodzone – gazowane lub owocowe

Fakty: Dosładzane napoje owocowe i nektary zawierają dodatek białego cukru (sacharozy), który jest źródłem „pustych kalorii”, powodujących przyrost masy ciała. Produkty te zawierają też znacznie mniej witamin i składników mineralnych. Lepiej spożywać takie produkty, które dostarczają nie tylko składników energetycznych, ale także ważnych dla zdrowia składników bioaktywnych, w tym witamin, składników mineralnych, karotenoidów, flawonoidów czy błonnika pokarmowego.

Mit 11. Sok jest zdrowy, dzieci powinny pić dużo soku

Fakty: Sok może być zdrowy, jeśli jest pity z umiarem. Trzeba jednak pamiętać, że nie wszystkie soki są odpowiednie dla małych dzieci. Dla niemowląt i maluchów do lat 3 nadają się soki noszące miano „środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego”. Są produkowane pod ścisłym nadzorem ze starannie wyselekcjonowanych owoców i warzyw, pochodzących z upraw ekologicznych i wytwarzane bez użycia sztucznych dodatków. Wiele z nich nie jest dosładzanych. Spośród tych zdrowych soków najlepsze są gęste soki przecierowe – w drobinkach miąższu owoców pozostaje m.in. błonnik pokarmowy, który znakomicie wpływa na trawienie (w klarownym soku go nie znajdziemy). Warto pamiętać, że taki sok jest bardzo pożywny i sycący, dlatego dziecko nie może go pić bez umiaru. Starszemu niemowlęciu i rocznemu dziecku wystarczy ok. 100 ml dziennie. Potem dawkę można zwiększać, choć górną granicą powinna być objętość jednej małej butelki (200-250 ml). Większe porcje mogą osłabiać apetyt. Poza tym częste popijanie słodkiego soku sprzyja próchnicy i otyłości. Dla zaspokajania pragnienia zdrowsza jest czysta woda. Przedszkolakom i dzieciom w wieku szkolnym można już podawać soki takie, jakie pije reszta rodziny (szklanka dziennie wystarczy). Pod warunkiem, że to, co pijemy jest pełnowartościowym sokiem. Na polskim rynku można spotkać soki, nektary i napoje (informacja o zawartości znajduje się na opakowaniu, ale często jest ukryta dopiero na bocznej ściance kartonu). Sok produkuje się z zagęszczonego koncentratu owocowego w takich proporcjach, by jego skład rzeczywiście przypominał 100% sok wyciskany z owoców. Nektar (wbrew temu, co kojarzy się z jego nazwą) jest znacznie bardziej rozcieńczony, ma najwyżej 50% zawartość soku z owoców. Najmniej zdrowy jest napój, czyli głównie woda z cukrem, barwnikami i aromatami.

Mit 12. Przechowywane w lodówce soki owocowe nie tracą witaminy C

Fakt: Soki owocowe są cennym źródłem witaminy C, ale przechowywane w lodówce i narażone na oddziaływanie światła oraz tlenu szybko tracą ten składnik. Dlatego dobrze jest wypijać soki zaraz bezpośrednio po sporządzeniu.

Mit 13. Duże ilości soku są zdrowe

Fakty: Reklamy utwierdzały nas w przekonaniu, że kto pije soki, dba o zdrowie, ma przyjaciół i dobrą pracę. Aby być dobrą matką, trzeba dziecku kupować soki, bo dzięki temu będzie miało lepsze stopnie w szkole, a w przyszłości lepsze życie. Nadmierne spożywanie soków może być równie szkodliwe jak objadanie się hamburgerami i frytkami. Fast foodem jest wszystko, co ma dużo kalorii, a za mało składników odżywczych, a tak jest w wypadku spożywanych w nadmiarze soków słodzonych cukrem. Wypijanie zbyt dużej ilości soków sprawia, że tyją nawet osoby przestrzegające diety niskokalorycznej. Porcja soku dosładzanego jest wysokokalorycznym posiłkiem, składa się z samych pustych, tylko tuczących kalorii – mówi dr Maria Sielicka-Gracka, endokrynolog, specjalistka w dziedzinie leczenia otyłości dzieci. Z badań naukowców z Uniwersytetu Harvarda wynika, że wypijana codziennie szklanka napoju słodzonego cukrem o 160 proc. zwiększa ryzyko powstania nadwagi.

Mit 14. Picie dużej ilości soków ma działanie odchudzające

Fakty: Picie nadmiernej ilości soków może być jednym z powodów plagi otyłości wśród młodzieży (w USA w ostatnich piętnastu latach liczba otyłych dzieci się podwoiła). Pod tym względem sok nie różni się od batoników i czekolad. Żeby schudnąć, trzeba zrezygnować z traktowania go jako napoju gaszącego pragnienie i nie tuczącego. To niebezpieczny mit – mówi dr Dariusz Włodarek z Katedry Dietetyki i Żywności Funkcjonalnej SGGW. Odchudzającym się zawsze radzę, by raczej zjedli jabłko, niż wypili szklankę soku. Świeże owoce i warzywa częściowo zaspokajają dzienne zapotrzebowanie na płyny (większość owoców, na przykład winogrona, brzoskwinie, agrest, zawierają prawie 90% wody). Soki, zamiast zapewniać lepsze zdrowie, mogą podnosić poziom złego cholesterolu i zwiększać ryzyko rozwinięcia się chorób serca. Nie ma nic gorszego niż zaczynanie dnia od szklanki soku owocowego, na przykład pomarańczowego. Soki owocowe (podobnie jak słodzone napoje) gwałtownie podnoszą poziom cukru we krwi, szczególnie gdy są dosładzane. Osoby, które nie mogą zrezygnować z tego nawyku, powinny sok rozcieńczać wodą lub wybrać napój o smaku cytrynowym – bez dodatku cukru. Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca picie soków wyłącznie chorym na cukrzycę, by w niektórych sytuacjach zapobiegać zbyt niskiemu poziomowi cukru, nie zaś jako dodatek do posiłku. Ale i wtedy należy je pić w ograniczonych ilościach.

Mit 15. Soki jednodniowe są najzdrowsze

Fakty: Reklamowane ostatnio jako samo zdrowie tzw. soki jednodniowe są niestety małowartościowe. Są to soki nie pasteryzowane, wyciskane z owoców i warzyw. Pominięcie gotowania podczas ich produkcji pozwala na zachowanie naturalnych wartości odżywczych. Pojawia się jednak duże ryzyko zanieczyszczenia soku drobnoustrojami chorobotwórczymi – mówi Małgorzata Stodolak z Oddziału Higieny Żywności Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Dla drobnoustrojów najkorzystniejsza jest temperatura 15-40oC, są jednak bakterie wywołujące groźną chorobę listeriozę, które wolą niższą temperaturę (chłodzenie tych soków nic zatem nie daje).

Mit 16. Leki najlepiej popijać zdrowymi sokami

Sok grejpfrutowy i pomarańczowy nie nadają się do popijania leków, gdyż zmieniają ich wchłanianie. Szczególnie niebezpieczne jest łączenie tych soków ze środkami na nadciśnienie, antybiotykami, statynami obniżającymi poziom cholesterolu i cyklosporyną, stosowaną u chorych poddanych przeszczepom. Sok grejpfrutowy podwyższa poziom niektórych preparatów stosowanych przy nadciśnieniu (ich poziom we krwi będzie wtedy trzy razy wyższy, niż gdyby leki zostały popite wodą). Nie wolno także łączyć z nim preparatów przeciwuczuleniowych. W USA zanotowano zgony spowodowane takim połączeniem. Bezwzględny zakaz popijania sokami grejpfrutowym i pomarańczowym dotyczy leków na osteoporozę, które w takim zestawieniu przestają działać – mówi dr Paweł Górnaś, specjalista chorób wewnętrznych. Dużo bezpieczniejsze jest popijanie farmaceutyków niegazowaną wodą.

Z przeprowadzonej w ubiegłym roku kontroli PIH wynika m.in., że naturalne soki są rozcieńczane wodą, o czym nie ma informacji na etykiecie, a sok winogronowo-jabłkowy nie zawiera winogron. Podobnie było z sokiem „marchew-jabłko-poziomka”. Ten ostatni owoc wystąpił tylko w postaci aromatu. Na niektórych opakowaniach ukrywano napis „napój”, by konsument sądził, że kupuje sok. – Produkcja tego rodzaju fałszywek stanowi około 20% rynku. mówi dr Aleksander Jakubowski z Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego. Rozporządzenie ministra zdrowia, określa, zgodnie z unijną dyrektywą, co jest sokiem, a co nektarem lub napojem. Sok powstaje wtedy, gdy wyciśniemy go z owocu. Nie może być rozcieńczany ani słodzony.

Źródła:

Joanna Szulc: Dieta niemowląt – prawdy i mity, http://www.edziecko.pl/pierwszy_rok/1,79410,6941613,Dieta_niemowlat___prawdy_i_mity.html.

Dominika Mielcarek: Fast food w płynie, Wprost24 Nr 14/2005.

http://www.abcgospodyni.pl/soki.html.
Mity i fakty na temat soków, napojów i nektarów, http://www.inspirander.pl/gotowanie/mity-i-fakty-na-temat-sokow-napojow-i-nektarow.