Endometrioza przyczyną bezpłodności?

Endometrioza (gruczolistość zewnętrzna) jest jedną z najbardziej dalekosiężnych, niszczących i niezrozumiałych chorób współczesnego świata. Szacuje się, że obecnie na całym świecie ponad 70 milionów kobiet i dziewcząt cierpi na tę chorobę. Jest bardziej powszechna niż rak piersi, AIDS czy wiele innych dobrze znanych chorób. Ilość kobiet, które zapadły na tą chorobę w rzeczywistości wzrasta, szczególnie w ostatnich 30 latach. Endometrioza jest także bardziej powszechna w krajach uprzemysłowionych, gdzie zanieczyszczenie jest większe. Przypuszcza się, że od 10% do 20% kobiet w wieku rozrodczym ma endometriozę. Mimo iż tak wiele kobiet cierpi na tą dolegliwość, niewiele o niej słyszało. Chociaż bardzo powoli, to wiedza na temat tej przypadłości stopniowo ulega poprawie. Metody wykrywania i diagnozowania cały czas się udoskonalają, dzięki czemu statystyki odzwierciedlają rosnącą liczbę nowych zachorowań. Pomaga to zwrócić uwagę kobiet, które mają problemy ze swoim zdrowiem, szczególnie jeśli chodzi o bóle miedniczne i menstruacyjne. Dzięki temu coraz więcej kobiet jest w stanie stwierdzić czy chorują na endometriozę.

Chorobę opisał jako pierwszy Daniel Shroen w 1690 roku w dziele Disputatio Inauguralis Medica de Ulceribus Ulceri. Objawy dokładnie przedstawił Arthur Duff w 1769 roku. Endometrioza jest poważną dolegliwością, która nie tylko wprowadza zamęt do życia, ale może być wyniszczająca. Ma ona wpływ na zdrowie, jakość życia, możliwość posiadania dzieci, zdolności zarobkowe, samopoczucie, związki, życie intymne i towarzyskie, a także na finanse. Ogólnie rzecz biorąc na całe ich życie.

Endometrioza jest poważną biologiczną nieprawidłowością, która skupia się na organach rozrodczych i okolicach miednicy. Choroba ta rozwija się powoli, podstępnie i niezauważenie. Stopniowo zaczynają się pojawiać takie symptomy jak bolesne miesiączki, bóle w innych momentach miesiąca i ogólne uczucie zmęczenia. Choroba ta jest powiązana i wywoływana przez cykl menstruacyjny i hormony, które go powodują. Niewielkie, a czasem nawet mikroskopijnie małe cząsteczki podobne do tych w wyściółce macicy, dostają się do jamy miednicznej. Cząsteczki te zachowują się w taki sam sposób jak wyściółka macicy. Wyściółkę macicy nazywamy endometrium i od tego ta choroba wzięła swoją nazwę. Podstawowe procesy zachodzące w endometrium to reakcja z hormonami produkowanymi w organizmie. Każdego miesiąca endometrium gromadzi krew oraz inne związki chemiczne, aby przygotować się na ciążę. Gdy do niej nie dojdzie endometrium pozbywa się tej krwi, co skutkuje krwawieniem miesiączkowym. Podobna reakcja ma miejsce w błądzących komórkach, które dostały się do jamy miednicznej. Co miesiąc reagują na hormony, pękają i krwawią, ale ta krew oraz tkanka z narośli endometrium nie ma możliwości opuszczenia ciała. Skutkiem, czego dochodzi do krwawienia wewnętrznego, rozkładu krwi i tkanki z tych miejsc co prowadzi do stanu zapalnego.

Ogniska endometriozy usytuowane są najczęściej wewnątrz jamy otrzewnej (w 94–97% przypadków) lub znacznie rzadziej poza nią (szyjka macicy, sklepienie pochwy, srom, pęcherz moczowy lub okolica pachwinowo-udowa). Endometrioza może jednak rozwinąć się prawie w każdym kolorze, kształcie, rozmiarze czy lokalizacji. Są to m.in. przezroczyste, mikroskopijnych rozmiarów implanty, które mogą być umiejscowione w dolnych częściach organów lub podskórnie. Implanty mogą być czarne, niebieskie, czerwone, brązowe, przezroczyste, oraz różnić się pod względem wielkości: od mikroskopowych do całkowicie zauważalnych. Implanty lub guzki mogą być rozprzestrzenione na obszarze całej jamy otrzewnej, m.in. na obszarze jelit, pęcherza moczowego, zewnętrznych ścian macicy, jajników oraz jajowodów. Jednym z najczęstszych miejsc rozrostu błony śluzowej macicy są jajniki. Proces ten trwa przez wiele miesięcy, lub nawet lat zanim objawy ostrych bólów zaczną się rozwijać. Wiele kobiet zaczyna coś podejrzewać dopiero wtedy gdy nasilenie bólu związanego z miesiączkowaniem zaczyna narastać z miesiąca na miesiąc. W tym momencie zaczynają analizować i zastanawiać się nad stanem swojego zdrowia. U niektórych kobiet choroba ta może nie przejawiać żadnych zauważalnych objawów, ale mogą mieć one problemy z płodnością i nie mogą zajść w ciążę. Dopiero wtedy zaczynają szukać porady lekarskiej. Z biegiem czasu endometrioza postępuje i rozpoczyna wyrządzać coraz większe szkody w jamie miednicznej. W końcu może doprowadzić do tworzenia tkanki bliznowatej, zrostów, problemów z jelitami, a także do pogorszenia ogólnego stanu zdrowia. Nie jest to choroba, którą można zarazić się od innej osoby, ani poprzez mikroorganizmy, które są przyczyną innych chorób zakaźnych. Może ona dotknąć kobiety w każdym momencie ich okresu rozrodczego, ale zdarza się coraz więcej przypadków zachorowań u młodych dziewcząt.

Najczęstszymi objawami endometriozy są:
1) Ból przed lub podczas okresu;
2) Ból podczas stosunku płciowego;
3) Chroniczny, rozlany ból w miednicy niezależnie od miesiączki;
4) Ból w lędźwiach;
5) Obfite i/lub nieregularne okresy;
6) Bolesne oddawanie stolca, zwłaszcza podczas okresu;
7) Bolesne oddawanie moczu podczas miesiączki;
8) Zmęczenie;
9) Bezpłodność;
10) Biegunka lub zaparcia;
Inne częste objawy endometriozy:
1) Bóle głowy;
2) Stany podgorączkowe;
3) Depresja;
4) Hipoglikemia (niski poziom cukru we krwi);
5) Niepokój, drażliwość;
6) Skłonność do infekcji i alergii.

Główne objawy endometriozy ze strony układu rozrodczego to chroniczny lub przerywany ból w miednicy, ciąża pozamaciczna (najczęściej jajowodowa), dysmenorrhoea – bolesne miesiączkowanie (nie jest to normalne), bezpłodność (por. https://urodaizdrowie.pl/endometrioza-najczestrza-przyczyna-nieplodnosci), poronienia czy bolesne owulacje. Endometrioza nerwów krzyżowych objawia się natomiast bólami pleców, nóg i bolesnymi stosunkami (dyspareunia). Endometrioza układu pokarmowego dotyczy natomiast: jelita cienkiego, jelita grubego, wyrostka, pęcherzyka żółciowego, esicy, odbytnicy, odbytu, przegrody odbytniczo-pochwowej. W późniejszych etapach endometriozy pojawiają się zrosty w miednicy, spowodowane przez nieleczone torbiele, które „sklejają” narządy miednicy ze sobą. Zrosty poważnie ograniczają prawidłowe funkcje narządów w miednicy, powodując: zaparcia, niestrawność, niepłodność, zaburzenia za strony układu moczowego. Kiedy zrosty są rozciągane pojawiają się silne bóle, które ograniczają ruchomość chorej. Wraz z rozwojem endometrizoy system immunologiczny staje się coraz bardziej upośledzony, co prowadzi do dalszym problemów zdrowotnych. Wiele kobiet z endometriozą podatnych jest na inne choroby z autoagresji, takie jak: reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane czy choroba Meniera. Wśród kobiet, które nie chorują na ednometriozę, zagubione komórki endometrium nie mają prawa przetrwać i są unieszkodliwiane przez system odpornościowy. U kobiet cierpiących na endometriozę wadliwy system immunologiczny pozwala na ciągły wzrost endometrium, który prowadzi do endometriozy. Zaskakująco dioksyny mają szkodliwy wpływ na ludzki układ odpornościowy. Dysfunkcje układu immunologicznego są niezmiernie złożone. Oprócz chorób z autoagresji, istnieją również choroby z niedoboru odporności, które są podzielone na 2 główne grupy: pierwotny oraz wtórny niedobór odporności. Endometrioza może po prostu być chorobą z wtórnego niedoboru odporności.

Kobiety z endometriozą są bardziej narażone na poważne choroby, takie jak:
1) Zespół chronicznego zmęczenia (100 razy częstszy u kobiet z endometriozą);
2) Hypothyroidism – niedoczynność tarczycy (7 razy częstsza u kobiet z endometriozą);
3) Fibromyalgia – schorzenie tkanek podporowych i aparatu ruchowego z bólami i objawami zmęczenia mięśni, wiązadeł i ścięgien;
4) Reumatoidalne zapalenie stawów;
5) Stwardnienie rozsiane;
6) Nowotwory – piersi, jajnika, chłoniaki typu non – Hodgkin;

Nawet po latach badań naukowych przyczyna endometriozy pozostaje niejasna. Fakt, że zapada na nią obecnie ponad 70 mln kobiet na świecie, świadczy o tym, że choroba przybiera rozmiary epidemii. Niemniej nikt nie wie, co powoduje tą epidemię. Mają miejsce liczne spekulacje na ten temat oraz wysnuwa się różne teorie, ale żadna z nich nie stawia endometriozy w nowym świetle. Toczą się spekulacje na temat przyczyn endometriozy.

W ciągu ostatnich lat pojawiły się pewne teorie dotyczące etiologii:
1) Wsteczna menstruacja – teoria postawiona przez dr Sampsona we wczesnych latach 20-tych. Jednakże badania pokazały, że wiele kobiet doświadcza wstecznej menstruacji, ale nie rozwija się u nich endometrioza. W rzeczywistości zjawisko cofającego się przepływu dotyczy ponad 90% kobiet. Teoria ta upada również wobec faktu, że ogniska endometriozy pojawiają się w odległych obszarach organizmu, takich jak: płuca, sutki, węzły chłonne, a nawet oczy.
2) Transplantacja – komórki endometrium mogą rozprzestrzeniać się przez układ krwionośny lub limfatyczny.
3) Jatrogenna transplantacja – fragment endometrium może być przypadkowo przeniesiony podczas zabiegów chirurgicznych, co jednak jest wysoce nieprawdopodobne wobec bardzo zaawansowanych technik operacyjnych. Teoria ta nie tłumaczy również pierwotnej przyczyny wystąpienia endometriozy.
4) Metaplazja – termin ten oznacza, że pewne komórki, jeśli odpowiednio stymulowane, mogą przekształcać się w inny rodzaj komórek. Bodźcem do przemiany mogą być estrogeny przyjmowane np. podczas hormonalnej terapii zastępczej.
5) Dziedziczenie – kobiety z rodzin, w których występuje endometrioza, mają większe prawdopodobieństwo zapadnięcia na tą chorobę. Podobna do tej teorii jest hipoteza, że kobiety mogą już rodzić się z komórkami endometrium, które wyemigrowały do miednicy i tam w późniejszych latach życia rozwijają się endometrioza.
6) Czynniki środowiskowe – wiele badań jasno pokazuje, że kobiety, które są wystawiane na wpływ toksyn środowiskowych, są zagrożone dużo większym stopniu ryzykiem endometriozy, tak jak i innych poważnych schorzeń. Toksyny odpowiedzialne za ten fakt, to przede wszystkim: PCB, DDT i dioksyny. Są one obecnie szeroko rozpowszechnione na świecie. Inne istotne w tym temacie szkodliwe związki to tzw. xenoestrogeny. Są to substancje, które występując w środowisku i łańcuchu pokarmowym zaburzają naturalną równowagę, powodują niekorzystne rozchwiania w organizmie zarówno kobiecym jak i męskim.
7) Uszkodzenia wątroby – wątroba reguluje stężenie i usuwa estrogeny z organizmu. Jeżeli jej funkcja jest upośledzona, może to prowadzić do poważnych chorób, łącznie z endometriozą.
8) Zaburzenia autoimmunologiczne – ze wszystkich teorii najbardziej wiarygodna i prawdopodobna wydaje się być teoria zakładająca, że to choroby autoimmunologiczne są podłożem endometriozy. Powszechnie uważa się, że schorzenia autoimmunologiczne pojawiają się u osobników z genetycznymi predyspozycjami, a wyzwalane są przez czynniki środowiska i inne bodźce zewnętrzne.

Wydaje się też, że istnieją pewne czynniki ryzyka, które mają istotny wpływ na skłonność kobiet do zapadania na endometriozę. Niektóre z nich to: nadmiar lub przewaga estrogenów, wysoki poziom stresu, dieta bogata w tłuszcze – będzie dodatkowo podnosić poziom estrogenów poprzez nowoczesne techniki i leki używane w hodowli zwierząt, nadmierne spożycie kofeiny, nadużywanie alkoholu, brak równowagi hormonalnej, niedostateczna ilość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie i dieta uboga w błonnik, co podnosi poziom estrogenów.

Obecnie, medycyna dysponuje kilkoma metodami na rozpoznanie endometriozy. Czasem używa się badań obrazowych, które pokazują nam „obraz” wnętrza ciała. Pozwala to na zlokalizowanie większych obszarów endometriozy, takich jak guzki czy torbiele. Do dwóch najbardziej popularnych badań obrazowych należą USG (urządzenie, które używa fal dźwiękowych do stworzenia obrazu) oraz rezonans magnetyczny (urządzenie, które za pomocą magnesów oraz fal radiowych wytwarza obraz).
Nieinwazyjne metody obrazowe:
1) Metody obrazowe. USG miednicy, rezonans magnetyczny mogą być użyte w celu identyfikowania indywidualnych uszkodzeń endometrium, lecz nie są używane do określenia stopnia choroby. Implanty nie są łatwo zauważalne.
2) Markery biochemiczne. Prowadzono szeroko zakrojone badania nad antygenem błonowym nazwanym CA-125 u kobiet z endometriozą. Kilka raportów wskazywało na to, iż poziom CA-125 jest podwyższony u kobiet z endometriozą, głównie u pacjentek w zaawansowanych stadiach choroby. Ostatnie badania wspomnianego antygenu błonowego, pokazały, iż podwyższony jego poziom występuje w 90% przypadków pacjentek z endometriozą. Możliwe jest więc postawienie prawdopodobnej diagnozy w oparciu o badanie krwi, sprawdzające poziom CA-125.
Diagnoza endometriozy jest na ogół uważana za niedokładną, dopóki nie zostanie potwierdzona laparoskopią. Laparoskopia jest zabiegiem chirurgicznym wykonywanym przy całkowitym znieczuleniu, w czasie, którego jama brzuszna zostaje wypełniona dwutlenkiem węgla, by umożliwić lepszą widoczność narządów, po czym poprzez niewielkie nacięcie w brzuchu zostaje wprowadzony laparoskop (rurka ze światłem). Poruszając laparoskopem wewnątrz jamy brzusznej, chirurg może sprawdzić stan narządów oraz wykonując ten zabieg z należytą dokładnością i ostrożnością może zobaczyć wszczepy endometrialne. Lekarz może czasami wyczuć wszczepy śluzówki macicy podczas badania ginekologicznego, co razem 2 charakterystycznymi objawami wskazują na endometriozę, lecz leczenie tej choroby bez potwierdzenia diagnozy nie jest dobrą praktyką. (Rak jajników, na przykład, ma czasami takie same objawy). Laparoskopia określa także umiejscowienie choroby, jej zaawansowanie i wielkość narośli, co pozwala lekarzowi i pacjentce podjąć lepsze, długoterminowe decyzje o leczeniu i ciąży. Diagnoza ta może być poparta biopsją, która wymaga pobrania fragmentu tkanki i obejrzenia jej pod mikroskopem.

Endometrioza może być sklasyfikowana na poziomie 4 stadiów w oparciu o ostrość, lokalizację, głębokość i rozmiar zmian chorobowych:
1) stadium 1 – minimalny stan choroby, zmiany powierzchowne;
2) stadium 2 – łagodny stan choroby, zmiany powierzchowne i głębokie;
3) stadium 3 – umiarkowany stan choroby, zmiany głębokie i przyleganie;
4) stadium 4 – ostry stan choroby, zmiany głębokie, gęste przyleganie;
Stadia choroby nie wpływają na poziom bólu, bezpłodność lub symptomy.

Sposób leczenia, dobór terapii oraz postępowanie względem pacjenta zależy od wielu czynników. Jednak często pierwszym i najważniejszym kryterium są plany macierzyńskie pacjentki. Każdy przypadek jest dość indywidualny, na który wpływ ma wiele czynników. Dlatego stan jak i kondycję kobiety przy tej dolegliwości należy postrzegać w sposób wielopłaszczyznowy, w którym ważny jest wiek kobiety, plany prokreacji, ogólny stan zdrowia, wyniki badań, ból, zdolność funkcjonowania w społeczeństwie oraz inne rodzaje ograniczeń i czynniki niedyspozycji. W niektórych przypadkach wielu lekarzy jest zdania, że dobrym sposobem na leczenie endometriozy jest zajście w ciążę – które w sposób naturalny prowadzi do zaprzestania rozwoju choroby, obumierania ognisk endometriozy, jak i naturalnej regulacji hormonalnej. Dodatkowo realizacja planów macierzyńskich w momencie, gdy jest możliwa prokreacja z anatomicznego punku widzenia, gdyż rozwój choroby nie spowodował powikłań oraz zaburzeń płodności wydaje się uzasadniona. Z badań wynika, iż młode pacjentki łatwiej zachodzą w ciążę oraz istnieje wiele opinii, potwierdzających korzystny wpływ zarówno dla kobiety jak i dziecka, na który wpływ ma wiek przyszłej matki.

Choroba ta znana jest już od lat, ale nigdy nie pojawiała się na taka skalę jak obecnie. Wygląda na to, że choroba ta jest niczym barometr, podkreślający podatność ludzkiego organizmu na nowoczesny, pełen stresów styl życia oraz zanieczyszczanie środowiska. Niestety zmiany te odbijają się najmocniej na zdrowiu kobiet. Jednocześnie niewiele możemy uczynić, aby poprawić tą sytuację i odpowiednio zadziałać wobec narastającego problemu endometriozy.

http://www.endoendo.pl/
http://www.endometrioza.aid.pl/
http://www.endometrioza.sos.pl/content/view/43/62/