Dereń jadalny dla zdrowia i super przepisy!

Dereń jadalny, choć obecnie zapomniany, powoli wraca do łask. W dzisiejszych czasach mało kto wie o dobroczynnym działaniu tej rośliny, a krzewy, na których rosną owoce, najczęściej spotkać można na polach i leśnych polanach, gdzie konsumują je głównie dzikie zwierzęta.

Współczesne społeczeństwa przywiązują coraz większą wagę do zdrowego stylu życia i właściwego odżywiania się. W tym celu ciągle poszukuje się surowców o naturalnych właściwościach prozdrowotnych. Dereń jadalny należy do grupy roślin, które powinny zostać docenione, bowiem polski dereń to prawdziwy „superowoc”. Idealnie sprawdza się zwłaszcza jesienią i zimą, gdy potrzebujemy każdej dodatkowej porcji składników wzmacniających odporność organizmu.

W dawnej Polsce dereń jadalny był popularnym krzewem owocowym sadzonym przy dworach i klasztorach. Traktowano go jako symbol wytworności i luksusu. Bardzo ważne miejsce zajmował na angielskim dworze królewskim. Dzisiaj dereń to roślina, którą często można spotkać na dzikich terenach – polach, łąkach, w lasach. Jest to krzew lub niewielkie drzewo o cienkim pniu. Dereń jadalny ma niewielkie białe kwiaty, kwitnące na przełomie lutego i marca. Owoce są czerwone, niewielkie, o podłużnym kształcie i twardej skórce. Zbiór przeprowadza się we wrześniu i październiku. W pełni dojrzałe owoce powinny mieć ciemny kolor, miękką konsystencję i właściwie same opadać na ziemię, bowiem wtedy w pełni wykształca się ich charakterystyczny słodko-kwaskowaty smak, który można porównać do żurawiny lub kwaśnej wiśni. Dereń jadalny, oprócz stosowania w ziołolecznictwie, jest wykorzystywany jako roślina ozdobna o dużych walorach estetycznych.

Dereń jadalny, a zwłaszcza jego owoce, są znane medycynie ludowej nie od dzisiaj. Roślina ta jest doceniana ze względu na swoje właściwości prozdrowotne, a co za tym idzie – dobroczynny wpływ na ludzki organizm. Świetnie sprawdza się także w kuchni.

Owoce derenia jadalnego są obfitym źródłem licznych witamin i pierwiastków mineralnych. Zawierają one zwłaszcza duże ilości żelaza, a także wapnia, potasu, magnezu, cynku, fosforu, miedzi i manganu. W ich składzie znajdują się również takie substancje jak beta-karoten, kwasy organiczne (jabłkowy, chinowy, cytrynowy i bursztynowy), pektyny, garbniki oraz cukry (fruktozę i sacharozę). Owoce derenia jadalnego zawierają także flawonoidy, które mają silne działanie antyoksydacyjne. Ponadto obfitują one w witaminy – zwłaszcza C (ok. 100-120 mg/100 g), ale także P i A. Czerwone odmiany derenia są bogatym źródłem antocyjanów (przeciwutleniaczy z grupy związków flawonowych i barwników), których zawartość może wynieść ponad 900 mg/100 g, przy czym w skórce jest ich 4,5-krotnie więcej niż w miąższu. W owocach derenia właściwego występują dwa irydoidy. Są one bogatym źródłem aktywnego kwasu loganowego, rzadko spotykanego w owocach innych rodzin botanicznych, oraz polifenoli.

Spożywanie owoców derenia uzupełnia niedobory składników mineralnych i wzmacnia organizm. Wysoka zawartość żelaza sprawia, że owoce derenia jadalnego są polecane jako wsparcie w walce z anemią. Są także polecane kobietom, które zmagają się ze zbyt obfitymi miesiączkami. Owoce derenia jadalnego zawierają duże ilości witaminy C, dlatego preparaty z jego zawartością to doskonała opcja na wzmocnienie odporności jesienią i zimą. Dereń działa też kojąco na bóle głowy, bezsenność, bladą skórę i łamliwe włosy, jest także polecany osobom, które borykają się z problemami żołądkowymi. Ma działanie ściągające i przeciwzapalne, może być stosowany w przypadku biegunek i kolek żołądkowych. Wspomaga też przemianę materii i zwiększa poziom wody i sodu wydalanych wraz z moczem, dlatego jest polecany w schorzeniach nerek bądź dróg moczowych. Spożywanie owoców derenia jadalnego stymuluje również wydzielanie insuliny – hormonu niezbędnego do prawidłowego metabolizmu przede wszystkim węglowodanów.

W dereniu zawarta jest także witamina P, która wzmacnia naczynia krwionośne, poprawia przepływ krwi, a także obniża ciśnienie i działa przeciwalergicznie oraz przeciwgrzybiczo. Współczesne badania naukowe dowiodły, że antocyjany zawarte w owocach derenia jadalnego wykazują działanie przeciwnowotworowe, skutecznie zapobiegają rozwojowi stanów zapalnych w organizmie oraz wpływają na obniżenie masy ciała. Wykazano również, że irydoidy wykazują właściwości antybiotyczne, przeciwzapalne i hipotensyjne.

Dereń ma liczne zastosowania w kuchni. W formie świeżej może stanowić dodatek do musli, ciast czy innych słodkich deserów. Można wykorzystywać go także do robienia wielu typu przetworów. Owoce znakomicie nadają się do sporządzania soków, dżemów, konfitur, powideł, galaretek, nalewek i win. Istnieje wiele przepisów bazujących na starych, XIX- wiecznych recepturach, na przyrządzanie tego typu specjałów. Medycynie ludowej znana jest nalewka z owoców derenia – jako środek przeciwgorączkowy, który pomaga zwalczać przeziębienie i wzmacnia odporność organizmu. Nalewka ta, znana także jako dereniówka, uważana była również za skuteczny lek na podagrę. Dereń znajduje zastosowanie także przy produkcji likierów. Ze względu na wysoką zawartość kwasów organicznych owoce derenia mogą być też wykorzystane do naturalnego zakwaszania przetworów owocowych, a zasolone w odpowiedni sposób z powodzeniem mogą zastąpić oliwki konserwowe. Palone nasiona są natomiast stosowane jako namiastka kawy.

Owoce derenia jadalnego można traktować podobnie jak wiśnie. Można je jeść na surowo (po przemrożeniu), gotować i mrozić, bądź wykorzystywać do sporządzania sosów, a także różnego rodzaju przetworów, takich jak dżemy, konfitury, syropy czy soki. Ponadto, używa się ich także do produkcji nadzienia do cukierków. Suszone owoce derenia doskonale sprawdzają się do parzenia herbaty.

Konfitura z derenia

Składniki:
– 1 kg dojrzałych owoców derenia
– 2 kg cukru

Przygotowanie:
Owoce obrać, opłukać, wydrylować (jeśli konfitura ma być dodatkiem do herbaty, pestki można zostawić). Z cukru i 1/2 litra wody ugotować syrop, wsypać do niego owoce, odstawić na 24 godziny. Gotować na dużym ogniu. Gdy syrop zacznie wrzeć, zmniejszyć ogień i smażyć, aż owoce będą przezroczyste. Gorącą konfiturę nałożyć do słoików.

Marmolada z derenia

Składniki:
– 2 kg owoców derenia
– 2 szklanki wody
– 2 kg cukru

Przygotowanie:
Dojrzały dereń umyć i wypestkować. Wodę zagotować z cukrem, przygotować syrop, dodać dereń. Chwilę gotować, następnie wystudzić i odstawić na jeden dzień. Po tym czasie szybko zagotować, zmniejszyć płomień i smażyć na małym ogniu, aż owoce będą przezroczyste. W czasie smażenia potrząsać od czasu do czasu naczyniem, najlepiej robiąc ruchy koliste. Po ugotowaniu przełożyć do słoików, zakręcić i zapiec przez chwilę w piekarniku.

Herbata z derenia

Herbata z derenia Wzmacnia organizm, działa kojąco na bóle głowy, bezsenność, bladą skórę i łamliwe włosy. Ma działanie antyseptyczne – skutecznie pomaga utrzymać higienę jamy ustnej.

Czubatą łyżeczkę suszonych owoców derenia wsyp do szklanki, zalej wrzątkiem i odstaw pod przykryciem na 15 minut. W przeciwieństwie do innych herbat ziołowych, tę z derenia można pić bez żadnych ograniczeń.

Kompot z derenia

Składniki:
– 1 kg dojrzałych owoców derenia jadalnego
– 250 g cukru
– 0,75 l wody

Przygotowanie:
Wypłukać owoce, przebrać, usunąć resztki kielicha kwiatowego. Wsypać na sito, przelać wodą, osączyć i ułożyć w słoikach. Zagotować syrop z wody i cukru. Gorącą zalewę wlać do słoików. Zamknąć, pasteryzować ok. 25 min. w temp. 95 st. C.

Sok z derenia

Składniki:
– 3 litry wody
– 1 kg owoców derenia
– 0,5 kg cukru

Przygotowanie:
Owoce derenia dokładnie opłukać i przesypać do garnka. Zalać 3 litrami wrzącej wody. Całość odstawić na dobę. Po upływie 24 godzin odlać sok do oddzielnego naczynia i zagotować. Wrzącym sokiem ponownie zalać owoce i tym razem całość odstawić na dwie doby. Trzeciego dnia całą procedurę powtórzyć. Po upływie 5 dni od rozpoczęcia procesu sok dokładnie odcedzić i gotować przez 9 min. Do soku dodać cukier i całość gotować jeszcze 1 min. Zdjąć powstałą pianę. Gorący sok przelać do wyparzonych butelek i szybko zakręcić.

Nalewka z derenia

Składniki:
– 0,5 kg dojrzałych owoców derenia
– 1 szklanka spirytusu 96% (250 ml)
– 1 szklanka wódki 40%
– od 30 do 50 dag cukru – warto najpierw sprawdzić, jak słodkie mamy owoce

Przygotowanie:
Umyć owoce, a następnie nakłuć je lub zmiażdżyć, by wypuściły więcej soku. Wrzucić całe do wyparzonego słoika – nie musimy drylować. Owoce zalać alkoholem i szczelnie zakręcić. Zamiast wódki i spirytusu 96% można użyć pół litra spirytusu nalewkowego 70%. Owoce pozostawić w słoiku w ciepłym miejscu na około miesiąc – co pewien czas potrząsając. Po upływie tego okresu przecedzić nalewkę. W jednym słoiku pozostawić sok z alkoholem, w drugim owoce. Owoce zasypać cukrem. Słój przykryć gazą i zostawić w ciepłym miejscu na kilka dni. Co jakiś czas potrząsać słoikiem. Po kilku dniach ponownie przecedzić owoce z syropem cukrowym. Można zrobić to przy użyciu gazy, aby wycisnąć cały pozostały sok z owoców. Przecedzony syrop wymieszać z alkoholem z wcześniejszego słoika i odstawić na tydzień, by nalewka się wyklarowała. Przesączyć alkohol przez filtr i odstawić na co najmniej 6 miesięcy.