Ósemka a mówiąc inaczej Ząb mądrości to potoczne określenie trzeciego zęba trzonowego u człowieka, których łącznie posiadamy aż cztery. Zęby te są najczęściej ostatnimi z osadzonych zarówno w szczęce, jak i w żuchwie chociaż spotykane są również dziewiątki i dziesiątki.
Okres, w którym przypada początek wyrzynania się trzecich zębów trzonowych może być bardzo różny – najczęściej przypada pomiędzy 17 a 21 rokiem życia. Oczywiście nie jest to regułą, ponieważ wyrzynanie ósemek może trwać nawet do 40 roku życia. Ponadto zęby te nie zawsze wyrzynają się całkowicie – bywa też , że niektóre z nich nie wyrzynają się wcale.
Zęby mądrości uważane są za cechę atawistyczną, czyli będącą charakterystyczną dla naszych przodków. Współczesny człowiek posiada zdecydowanie mniejsze łuki zębowe, natomiast sam szkielet czaszki twarzowej jest delikatniejszy. Przemiany jakie zaszły na linii ewolucji oraz przystosowania do warunków w jakich żyjemy spowodowały, iż trzecie trzonowce nie mają często miejsca do prawidłowego ustawienia się w łuku zębowym, co powoduje szereg bolesnych komplikacji podczas ich wzrostu.
Bardzo częstą wątpliwością jaka pojawia się w odniesieniu do ósemek jest kwestia dotycząca ich usuwania. Jeżeli ósemka ustawi się prawidłowo w łuku, dojdzie do linii zgryzu oraz będą zachowane prawidłowe relacje dziąsło-korona i przede wszystkim jest to ząb zdrowy, to oczywiście nie ma wskazań do ich usuwania. Istnieją natomiast dwie szkoły chirurgiczne zajmujące stanowisko w kwestii usuwania ósemek. Starsza, która twierdzi, iż zęby mądrości należy usuwać jedynie jeżeli pojawią się problemy oraz szkoła nowsza, która optuje za usuwaniem trzecich zębów trzonowych, jeżeli lekarz przewiduje w przyszłości problemy ze strony tych zębów. Poza zaprezentowanymi podejściami występuje szereg obiektywnych wskazań do wykonania zabiegu usunięcia a są nimi:
· zapalenie dziąsła – usytuowanie ósemek jako ostatnich w linii utrudnia dbanie o ich stan, dodatkowo osadzające się w jamach bakterie mogą powodować stany zapalne oraz ropne.
· próchnica – położenie ósemek bardzo często uniemożliwia wystarczające dbanie o ich codzienną higienę. Mówiąc prościej, nie można ich dokładne wyszczotkować a to powoduje szybkie objęcie tych zębów przez proces próchnicowy oraz siódemek od strony sąsiadującej z zębem mądrości.
· leczenie ortodontyczne – wyrzynające się ósemki mogą powodować przesuwanie sąsiadujących zębów, w ten sposób niwecząc wcześniejsze długotrwałe leczenie ortodontyczne. Ósemki mogą również wrastać pod sąsiednie zęby powodując ból i przemieszczanie się siódemek.
· wskazania protetyczne – występują one u pacjentów, u których wykonuje się protezę osiadającą lub uciskającą na dziąsło i kość. Zatrzymane zęby ósme ulegają wówczas tzw. biernemu wyrzynaniu. Ząb sam nie rośnie, ale pod protezą zanika kość między nią a zębem mądrości i ten przebija się przez dziąsło.
· torbiele (cysty) – występują gdy ósemki nie przebiją się przez błonę śluzową (nie wyrżną się). Z ich wystąpieniem związane jest pojawienie wielu komplikacji, m.in.: stany zapalne kości i okolicznych tkanek, przemieszczanie się i infekcje sąsiednich zębów, patologiczne złamanie żuchwy.
· sporty ekstremalne – obecność zatrzymanych zębów mądrości osłabia wytrzymałość kości żuchwy w kątach żuchwy. Oznacza to, iż podczas urazu dolnego piętra twarzy, kość żuchwy ulega złamaniu, a szczelina złamania biegnie dokładnie przez zębodół zatrzymanej ósemki. Dlatego też, profilaktycznie u bardzo aktywnych pacjentów należy usuwać takie zęby.
Każdy przypadek, który kwalifikuje pacjenta do usunięcia ósemek jest indywidualny i powinien zostać skonsultowany z chirurgiem. Na wybór techniki wykonania zabiegu, jego zakresu, zastosowanych leków i wielu innych czynności wpływa wywiad medyczny zbierany przez lekarza. Powikłania z powodu przeoczenia ważnych szczegółów mogą być tragiczne w skutkach, zatem należy rzetelnie odpowiadać na wszystkie pytania lekarza. Dodatkowo nie wolno dokonywać zabiegu ekstrakcji zęba zatrzymanego bez uprzednio wykonanego zdjęcia panoramicznego. Tendencje na rynku wykazują, iż w najbliższej perspektywie będzie konieczność wykonywania już nie zdjęcia rtg panoramicznego, ale tomografii komputerowej o wiązce stożkowej, która jet już coraz bardziej powszechna w naszym kraju. Zaawansowany tomograf emituje wielokrotnie mniejszą niż w przypadku szpitalnego tomografu objętościowego dawkę promieni rentgenowskich Tomografia zdradza nam, jak blisko leżą korzenie zęba ósmego względem nerwu zębodołowego dolnego, który unerwia czuciowo (rzadko czuciowo-ruchowo) wargę dolną. To właśnie powikłania bądź porażenie tego nerwu stawią największe zagrożenie, dlatego im więcej wiemy, gdzie on przebiega, tym bezpieczniejszy jest zabieg. Aby móc go bezpiecznie wykonać, gabinet powinien być wyposażony w kompletny i sprawny sprzęt do udzielania pierwszej pomocy z butlą tlenową włącznie. Personel powinien być przeszkolony z umiejętności podstawowych i zaawansowanych technik ratownictwa medycznego.
Zabieg dzięki zastosowaniu właściwych leków przed i po zabiegu, bezbolesnym technikom znieczulania miejscowego szycia, drenażu, opieki pozabiegowej umożliwiają przeprowadzenie naprawdę bezbolesnego zabiegu oraz skrócenia czasu gojenia, Nie bez znaczenia jest również wytworzenie przyjaznej atmosfery w gabinecie oraz stosowanie oszczędnych techniki preparacji tkanek, jak i przestrzegania zasad zapobiegania obrzękom i krwawieniom,. Zwykle gojenie po ekstrakcjach górnych ósemek z powodu innej morfologii kości szczęk i żuchwy jest mniej przykre, niż po usunięciu dolnych.
Po zabiegu zaleca się zwykle: antybiotykoterapię, farmakologiczną prewencję obrzęku i bólu, zimne – nie lodowate okłady, delikatne płukanie jamy ustnej specjalnymi preparatami, zawierającymi chlorheksydynę oraz spanie w pozycji z lekko uniesioną głową (np., dwie trzy poduszki), aby nie prowokować większego obrzęku. Lekarz, wiedząc jak przebiegł zabieg i w jakiej kondycji jest pacjent decyduje o możliwościach uprawiania sportu oraz podróżowania samolotem. Nie wolno natomiast palić tytoniu oraz spożywać alkoholu.
W przypadku kompleksowych ekstrakcji istnieją bezpieczne techniki przygotowania pacjentów do zabiegów jednoczasowego usunięcia czterech ósemek zatrzymanych. Korzyści płynące z takiego rozwiązania to jednorazowa antybiotykoterapia, jednorazowy dyskomfort pozabiegowy oraz jednorazowa nieobecność w pracy lub szkole. Odpowiedni algorytm postępowania czyni takie zabiegi bezpiecznymi – po ich wykonaniu nie ma prawa być obtarty lub skaleczony nawet kącik ust.
W obecnych czasach w wielu gabinetach stosuje się nowoczesne techniki operowania, technologie oraz leki, które pozwalają obalić mit wielkiego cierpienia w trakcie zabiegu oraz po usunięciu trzeciego trzonowca. Dzisiejsza stomatologia pozwala nam na wykonanie takich zabiegów w pełnym komforcie dla pacjenta i wyeliminowaniu bólu.
dla portalu urodaizdrowie.pl artykuł przygotował Radosław Jadach
chirurg, implantolog Dental Salon – kliniki partnerskiej Dent-a-Medical
www.dobraklinika.pl
www.dent-a-medical.com
