Nadchodzące lato sprzyja częstym, nieprzyjemnym kontaktom z różnego rodzaju alergenami, które mogą powodować gwałtowną reakcję uczuleniową organizmu człowieka, określaną w medycynie jako Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja). Jest ona gwałtownym i przez to bardzo groźnym objawem alergii, który przybiera postać ogólnoustrojową. Polega on na reakcji przeciwciała typu IgE na alergen.
Mogą nim być:
- jad owadów (pszczoły, osy),
- leki (hormonalny obcogatunkowy, kontrast radiologiczny),
- wstrzyknięta surowica obcogatunkowa (np. przeciwtężcowa),
- antybiotyki (np. penicylina),
- leczenie odczulające,
- niektóre pokarmy (np. seler, mak, orzechy).
- rzadziej – nagły bodziec termiczny lub ból.
W wyniku kontaktu z alergenem zostają uwolnione silne mediatory chemiczne, które oddziałują przede wszystkim na mięśnie gładkie i układ naczyniowy. Wystąpienie tak silnej reakcji następuje po przynajmniej dwukrotnym zetknięcie się organizmu z danym antygenem. Pierwszy kontakt z nim pobudza układ immunologiczny do produkcji przeciwciał, zaś drugi powoduje reakcję: antygen-przeciwciało.
Anafilaksja charakteryzuje się nagłym, gwałtownym początkiem i objawami które stanowią zagrożenie nawet dla życia pacjenta. Są one jednak odwracalne – ustępują albo pod wpływem leczenia albo (rzadziej) samoistnie.
Najczęstsze objawy anafilaksji:
- złe samopoczucie
- zblednięcie
- swędzenie dłoni i stóp, czasem całego ciała
- utrata przytomności
- wymioty
- biegunka
- niewyczuwalne tętno
- znacznie obniżone ciśnienie tętnicze
- poty
- zimne kończyny
Wystąpienie wszystkich powyższych objawów, zwane przez lekarzy zespołem pełnoobjawowym, może skończyć się śmiercią pacjenta. Należy ono jednak do rzadkości. Zazwyczaj nasilenie objawów jest mniejsze i obejmuje:
- rumień i pokrzywkę na całym ciele,
- świąd,
- obrzęk twarzy i błon śluzowych powodujący trudności w połykaniu,
- duszność,
- napady astmy oskrzelowej,
- obniżone ciśnienie tętnicze.
Najskuteczniejszym sposobem spowodowania ustąpienia anafilaksji jest podjęcie natychmiastowego leczenia po rozpoznaniu dolegliwości. Jeśli jest ona spowodowana zastrzykiem z leku lub ukąszeniem owada, należy jak najszybciej założyć opaskę uciskową powyżej miejsca wkłucia lub ukąszenia. Trzeba równocześnie podać choremu hydrokortyzon i wapń. W przypadku anafilaksji pełnoobjawowej podaje się podskórnie zastrzyk z adrenaliny i domięśniowo leki przeciwhistaminowe. Osoby ze stwierdzoną skłonnością do gwałtownej reakcji na alergeny zawsze powinny pamiętać o zaopatrzeniu się w leki pierwszej pomocy na wypadek wstrząsu (w aptekach dostępny jest m.in.zestaw Ana-Kit i zestaw Epi-Pen).