Co to jest neuroróżnorodność i jakie wyróżniamy rodzaje neuroróżnorodności?

Neuroróżnorodność to pojęcie, które podkreśla, że różnice w funkcjonowaniu mózgu są naturalne. Niektóre osoby przetwarzają informacje w sposób odbiegający od ogólnie przyjętej normy, co może wiązać się zarówno z wyzwaniami, jak i wyjątkowymi zdolnościami. W artykule przyjrzymy się, czym jest neuroróżnorodność oraz jakie wyróżniamy jej rodzaje.

Czym jest neuroróżnorodność?

Neuroróżnorodność to koncepcja uznająca, że różnice w funkcjonowaniu ludzkiego mózgu są naturalnym elementem, a nie chorobami wymagającymi leczenia. Oznacza to, że każda osoba przetwarza informacje i reaguje na otoczenie w sposób indywidualny. Ludzie różnią się od siebie w sferach takich jak towarzyskość, utrzymanie koncentracji czy umiejętność uczenia się. W społeczeństwie funkcjonują zarówno osoby neurotypowe, jak i neuroatypowe, czyli takie, które posiadają nietypowe cechy rozwojowe oraz w nieco inny sposób postrzegają świat.

Jakie są rodzaje neuroróżnorodności?

Termin „neuroróżnorodność” początkowo odnosił się wyłącznie do spektrum autyzmu. Miał on na celu zwalczać stygmatyzację i promować akceptację osób z autyzmem. Z czasem jednak zaczęto używać go w szerszym znaczeniu, odnosząc go do różnych grup zaburzeń neurorozwojowych. Pod pojęciem neuroróżnorodności kryje się obecnie wiele różnych sposobów funkcjonowania mózgu, które wiążą się z trudnościami, ale też mają swoje pozytywne strony. Do rodzajów neuroróżnorodności można zaliczyć m.in.:

• spektrum autyzmu – spektrum zaburzeń, które wpływają na komunikację, interakcje społeczne i przetwarzanie bodźców sensorycznych. Osoby w spektrum autyzmu często mają unikalne zdolności, takie jak wysoka koncentracja na szczegółach, wyjątkowa pamięć czy nietypowe sposoby rozwiązywania problemów;
• ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej) – charakteryzuje się trudnościami w koncentracji, impulsywnością i nadmierną aktywnością. Osoby z ADHD często myślą w sposób dynamiczny, mają kreatywne podejście do problemów i potrafią działać szybko w stresujących sytuacjach;
• dysleksja rozwojowa – specyficzne trudności w przetwarzaniu językowym, które mogą prowadzić do problemów z nauką czytania i pisania od najmłodszych lat. Choć osoby z tym rodzajem dysleksji mogą napotykać trudności w edukacji, często wykazują silnie rozwiniętą kreatywność i umiejętności myślenia przestrzennego;
• zespół Touretta – zaburzenie neurologiczne, które objawia się występowaniem mimowolnych tików ruchowych i werbalnych. Osoby z tym zespołem często wykazują wysoką kreatywność, inteligencję oraz zdolności artystyczne;
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD) – charakteryzują się nawracającymi, natrętnymi myślami (obsesjami) oraz kompulsyjnymi zachowaniami, które pomagają radzić sobie z lękiem. U osób z OCD mogą pojawiać się natrętne zachowania, np. idealnie równe układanie przedmiotów czy wielokrotne sprawdzanie, czy drzwi zostały zamknięte. Z drugiej strony osoby te mają silne zdolności analityczne i wysoką dbałość o szczegóły.

Neuroróżnorodność a edukacja domowa

Dzieci neuroatypowe mogą borykać się z różnego rodzaju problemami edukacyjnymi. W związku z tym wiele z nich ma trudności w odnalezieniu się w środowisku szkolnym – czują się zagubione, odtrącone lub po prostu „inne” od swoich rówieśników.

Dla dzieci neuroróżnorodnych edukacja domowa może okazać się idealnym rozwiązaniem. Ten tryb nauczania pozwala dostosować tempo i metody nauki do indywidualnych potrzeb dziecka. W edukacji domowej nie ma odgórnie narzuconego planu zajęć. To rodzic wraz z uczniem decyduje, jak będzie wyglądał ich dzień, dzięki czemu nauka może stać się bardziej efektywna. Dziecko nie czuje się przytłoczone ilością materiału i jednocześnie ma więcej czasu na rozwijanie swoich pasji. Ponadto nie musi stresować się ocenami, ponieważ w edukacji domowej wiedza weryfikowana jest jedynie pod koniec roku podczas egzaminów klasyfikacyjnych. Są one przeprowadzane w przyjaznej atmosferze, w szkole, do której formalnie zapisany jest uczeń.

Na edukację domową może przejść każde dziecko do 18. roku życia. W tym celu wystarczy wypełnić formularz na stronie Centrum Nauczania Domowego i zapisać się do jednej ze szkół znajdujących się w całej Polsce. Uczniowie otrzymują wsparcie w nauce w postaci platformy edukacyjnej, która zawiera treści zgodne z podstawą programową. Ponadto mają dostęp do zajęć online z nauczycielami oraz spotkań integracyjnych z rówieśnikami.

Opracowano na podstawie:

domowi.edu.pl, Dzieci neuroróżnorodne – co kryje się pod tym pojęciem?, https://domowi.edu.pl/blog/dzieci-neuroroznorodne-co-to-znaczy/, Data publikacji: 2023.12.21, Data odczytu: 2025.06.16