Bajkoterapia

Odmianą biblioterapii stosowaną u dzieci jest bajkoterapia. Terapia przez baśń stosowana jest najczęściej do pracy z dziećmi w wieku 4-9 lat. Dzięki niej wzbogacany jest świat wewnętrzny dziecka, gdyż baśń łączy w sobie elementy świata realnego i fikcyjnego. W każdej baśni eksponuje się wartości moralne, poprzez jednoznaczne pokazanie, kogo i za co spotyka nagroda lub kara. Wyraźny podział na dobro i zło oraz silna identyfikacja dziecka z bohaterem pozytywnym sprawia, że uczy się ono nie tylko pokonywać trudności, lecz zdobywa też cenną wiedzę na temat systemu wartości i właściwych wzorców postępowania. W przeciwieństwie do utworów literackich wykorzystywanych w biblioterapii klasycznej, baśnie mają zawsze szczęśliwe zakończenie, przez co dają radość, zadowolenie, nadzieję i optymizm. Z tego też względu baśnie nazwano umownie lekturą pocieszenia. Rzeczywistość kreowana w baśniach jest zgodna z myśleniem dziecka, dzięki czemu pomaga mu zrozumieć świat i siebie, wprowadza porządek i ład, pokazując jakie reguły rządzą światem, tym samym buduje w dziecku poczucie bezpieczeństwa. Baśń rozwija wyobraźnię i fantazję, wyzwala emocje i wrażliwość, uczy współczucia i empatii oraz wyrażania uczuć i wreszcie rozszerza zasoby języka. Baśń w terapii może być wykorzystywana różnie: jako wzorzec określonych zachowań, do uświadomienia, poprzez identyfikację, własnych problemów, jako wewnętrzne wzmocnienie, jako kompensacja (zastępowanie) potrzeb. Bajka terapeutyczna ma zaś na celu uspokojenie, zredukowanie problemów emocjonalnych i wspieranie rozwoju osobowego dziecka. Jej specyfiką jest to, że jest skierowana do konkretnego odbiorcy mającego konkretny problem. Bajka terapeutyczna pozwala dziecku bez lęku spojrzeć na swoje problemy i uczy jak sobie z nimi radzić, dziecko zaczyna pozytywnie myśleć o sytuacjach trudnych czy lękotwórczych. Dzięki bajkom tajemnicze lęki dręczące dziecko tracą swoją moc, stają się zwykłymi sytuacjami, w których dziecko potrafi dobrze działać. Bajka jest utworem, który rozwija i kształtuje osobowość dziecka. Przez pryzmat bajki dziecko poznaje świat, przenosi się w inne środowisko, poznaje normy moralne i zachowania, rozwija wyobraźnię.

1) Bajka relaksacyjna, której głównym celem jest uspokojenie i wyciszenie dziecka. Posługuje się wizualizacją, czyli obrazowaniem wewnętrznym. Wizualizacja opiera się na trzech strukturach: słuchowej (słyszysz szum drzew), wzrokowej (widzisz fale uderzające o brzeg), czuciowej (wchodzisz na szczyt góry),
2) Bajka psychoedukacyjna, która ma na celu wprowadzenie zmian w zachowaniu dziecka, czyli rozszerzenie repertuaru zachowań. Dziecko poznaje bohatera, który ma podobny problem i zdobywa wzory jego rozwiązania, uczy się postępowania w trudnej sytuacji, rozszerza swoją samoświadomość.
3) Bajka psychoterapeuytczna, która w przeciwieństwie do poprzednich bajek jest dłuższa i ma rozbudowaną fabułę, a jej zadaniem jest obniżanie lęku, czyli jej celem jest zastępcze zaspokojenie potrzeby (kompensacja), dowartościowanie, dawanie wsparcia przez zrozumienie i akceptację, budowanie pozytywnych emocji, nadziei i przyjaźni oraz przekazanie odpowiedniej wiedzy o sytuacji lękotwórczej i wskazać sposoby radzenia sobie. Pośród bajek terapeutycznych można rozróżniać bajki zwalczające lęki, pomagające w nauce, przeciwdziałające lękom przed szkołą, zapobiegające agresji, przeciwko poczuciu osamotnienia oraz dla dzieci chorych i niepełnostrawnych.
Do stosowania terapii z zastosowaniem bajek nie jest potrzebne wykształcenie pedagogiczne ani psychologiczne. Mogą po nie sięgać rodzice czy opiekunowie. Zalety ich są nieocenione, także w pracy pedagoga specjalnego, który, oprócz pokonywania podstawowych w terapii trudności, musi spojrzeć na pacjenta interdyscyplinarnie.