Alimenty a obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny

Małżonkowie zakładając rodzinę powinni wspólnie pokrywać bieżące wydatki i uczestniczyć w wychowaniu dzieci. Co jednak w sytuacji, gdy dochodzi do rozpadu małżeństwa, którego następstwem jest rozwód małżonków? Obowiązek alimentacyjny nie jest jedyną powinnością, jaką nakładają na członków rodziny przepisy prawa polskiego. Obok alimentów, które rozumieć mamy jako zobowiązanie finansowe wynikające ze stosunku pokrewieństwa, istnieje również obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny, którego podstawą jest zawarty akt małżeństwa. Jaka jest różnica między tymi świadczeniami? Komu przysługują i od czego zależy ich wysokość?

Alimenty

Obowiązek alimentacyjny względem potomstwa, sprowadza się do pokrywania kosztów wychowania dzieci. Jest to obowiązek, który wynika z pokrewieństwa. Nie ma tu znaczenia formalne powiązanie rodziców z dzieckiem. W przepisach prawa zapisany jest także obowiązek alimentacyjny względem byłego małżonka, niemniej dziś skupimy się tylko na alimentach na dzieci.

Obowiązek alimentacyjny określony jest w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i nie ogranicza się jedynie do kwestii finansowych. Choć istota obowiązku alimentacyjnego w najbardziej powszechnym rozumieniu sprowadza się do art. 128 k.r.o. – obowiązek alimentacyjny to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, to zgodnie z art. 135 § 2 k.r.o. wykonanie obowiązku alimentacyjnego, w określonych sytuacjach może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego.

Obowiązek alimentacyjny powstaje w sytuacji, gdy obowiązki opisane w dwóch powyższych artykułach nie są wykonywane. W praktyce obowiązek alimentacyjny dotyczy rodzica, który nie zamieszkuje z dzieckiem.

Od czego zależy wysokość alimentów?

Przy określaniu wysokości alimentów pod uwagę brane są dwa czynniki:

• usprawiedliwione potrzeby,
• uprawnienia zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego.

O ile pierwszy z czynników nie wymaga dookreśleń, o tyle uprawnienia zarobkowe i możliwości majątkowe osoby zobowiązanej do świadczenia alimentacyjnego względem członka swojej rodziny zwykle powodują szereg pytań. Przyjmuje się, że przy ustaleniu wysokości alimentów pod uwagę bierze się to jakie dochody zobowiązany mógłby osiągnąć przy wykorzystaniu swojego pełnego potencjału. Przepis ten ma za zadanie przeciwdziałać sytuacjom, w których rodzice dążąc do ustalenia świadczenia alimentacyjnego w jak najniższej wysokości legitymują się np. pracą na „część etatu”.

Zaspokojenie potrzeb rodziny

Obowiązek zaspokojenia potrzeb rodziny pojawia się wraz z zawarciem małżeństwa i trwa aż do momentu jego ustania. Wynika on z art. 27 k.r.o.,  zgodnie z którym oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Obowiązek zaspokojenia potrzeb rodziny ma na celu uzyskanie środków materialnych zapewniających prawidłowe funkcjonowanie rodziny jako całości, poprzez zaspokojenie potrzeb poszczególnych jej członków. Obowiązki małżonków w zakresie zaspokojenia potrzeb rodziny zależą od ich możliwości fizycznych oraz psychicznych, a co za tym idzie – mogą, ale nie muszą być równe.

Od czego zależy jego wysokość?

Zakres potrzeb, jakie należy zaspokoić, oceniany jest między innymi przez pryzmat wieku, rozwoju fizycznego, stanu zdrowia oraz wykształcenia członka rodziny. W ramach omawianego obowiązku zaspokojone powinny zostać uzasadnione i usprawiedliwione potrzeby każdego z członków rodziny, które determinowane są przez jego wiek, stan zdrowia, zainteresowania, jak i zobowiązania (koszty mieszkania, mediów).

Co warte podkreślenia, nie ma tu znaczenia rozdzielność majątkowa, czy zakres majątku wspólnego małżonków.

Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny jest więc pojęciem szerszym aniżeli same przepisy alimentacyjne. Może on być jednocześnie realizacją obowiązku alimentacyjnego. Z uwagi na powszechną świadomość obowiązków alimentacyjnych jest on jednak traktowany jako obowiązek „dopełniający”. Skomplikowana materia spraw rozwodowych sprawia, że często niezbędny jest doświadczony adwokat, który doradzi najbardziej optymalne rozwiązanie.