Białaczki to najczęstsze nowotwory występujące u dzieci. Według najnowszych badań ok. 27% wszystkich małych pacjentów onkologicznych choruje na białaczkę. Istotę choroby stanowi wymykający się spod kontroli organizmu rozrost niedojrzałych prekursorów różnych linii komórek układu krwiotwórczego nazywanych blastami. Białaczki dzielimy na ostre i przewlekłe. U dzieci aż 95% zachorowań to białaczki ostre, a jedynie 3-5% stanowią białaczki przewlekłe. Wśród białaczek ostrych wyróżniamy ostrą białaczkę limfoblastyczną i ostrą białaczkę szpikową. Częstość występowania tej pierwszej to 75% ogółu zachorowań na białaczki ostre. Zwiększone ryzyko tego nowotworu odnotowuje się u dzieci, u których współistnieją ciężkie złożone niedobory odporności, anemia Fanconiego, zespół Downa.
Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL)
Jak w każdej białaczce dochodzi tu do rozrostu blastów, w tym wypadku są to klonalnie rozrastające się prekursory limfocytów B i T. Innymi słowy są to komórki, które w warunkach fizjologicznych przekształciłyby się w limfocyty T i B. Najwięcej zachorowań odnotowuje się u dzieci w wieku od 2 do 6 lat, ze szczytem ok. 4 roku życia.
Co powinno budzić niepokój?
Objawy wynikają z tego, że prawidłowe komórki szpiku, które przekształcić powinny się w erytrocyty, leukocyty i płytki krwi zostają zastąpione i wyparte przez nieprawidłowe komórki białaczkowe. Pierwsza grupa objawów manifestuje zajęcie szpiku kostnego. U 90% dzieci obserwuje się bladość skóry, osłabienie, zmniejszenie aktywności, dziecko staje się apatyczne, pokłada się, jest senne bądź drażliwe. Te symptomy świadczą o zmniejszonej ilości krwinek czerwonych we krwi obwodowej. Zawsze niepokoić powinny rodziców występujące na skórze dziecka wybroczyny przypominające ukłucia szczotki ryżowej, podbiegnięcia krwawe, czasem występują krwawienia z nosa, z dziąseł. Te objawy sugerują zwykle zmniejszoną ilość płytek krwi. Diagnostyki wymagają zawsze nieuzasadnione np. infekcją i utrzymujące się stany podgorączkowe lub gorączka, niereagujące na leczenie infekcje często uogólnione. Zwykle świadczą one o obniżonej liczbie granulocytów – rodzaju krwinek białych – we krwi. Druga duża grupa objawów wywołana jest poprzez naciek komórek nowotworowych na narządy i struktury organizmu. W jego wyniku dziecko skarżyć się może na bóle brzucha, bóle kości, wymioty, zaburzenia widzenia.
Jakie badania powinien mieć wykonany mały pacjent?
Diagnostykę rozpoczyna się od oceny morfologii krwi z rozmazem. Spodziewamy się w niej obniżonego stężenia hemoglobiny, któremu może towarzyszyć zmniejszona ilość erytrocytów, równocześnie obniżona jest zwykle ilość płytek krwi i występują nieprawidłowości w ilości białych krwinek. Mogą być one podwyższone, obniżone lub w normie. Charakterystyczna dla ostrych białaczek jest tzw. przerwa białaczkowa. Polega ona na tym, iż we krwi dużo jest młodych form komórek krwi, znajdują się także pojedyncze prawidłowe komórki krwi, natomiast nie ma form pośrednich między nimi. Mówiąc bardziej obrazowo, to tak jakbyśmy w drabinie pozostawili pierwszy i ostatni szczebel, a tych środkowych w ogóle by nie było. Badaniem najważniejszym dla postawienia diagnozy jest badanie szpiku. Szpik pobiera się u dzieci z kolca biodrowego lub z wyrostka ościstego kręgów, a u niemowląt z piszczeli. Aby rozpoznać białaczkę w badaniu morfologicznym szpiku musi być > 25% blastów. Następnie szpik poddaje się badaniom cytomorfologicznym, cytochemicznym i immunofluorescencyjnym, aby precyzyjnie określić, z jakich komórek wywodzą się blasty. Rutynowo pacjenci mają wykonane prześwietlenie klatki piersiowej oraz badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej.
