Antybiotyki to jedno z najpotężniejszych narzędzi współczesnej medycyny – ratują życie, eliminując groźne bakterie chorobotwórcze. Niestety, ich działanie nie ogranicza się wyłącznie do „złych” mikrobów. Równolegle niszczą również te pożyteczne, które naturalnie zasiedlają nasz układ pokarmowy. Skutkiem ubocznym może być osłabiona odporność, wzdęcia, a przede wszystkim biegunki poantybiotykowe, które mogą znacząco pogorszyć komfort życia – zwłaszcza u dzieci, seniorów i osób z obniżoną odpornością.
Z pomocą przychodzą probiotyki, czyli żywe kultury bakterii, które wspierają odbudowę mikrobioty jelitowej i chronią organizm przed powikłaniami antybiotykoterapii. Nie każdy probiotyk działa jednak tak samo – kluczowe są konkretne szczepy, odpowiednia dawka oraz forma podania. Jak mądrze dobrać probiotyk podczas antybiotykoterapii?
Dlaczego probiotyk stosuje się podczas antybiotykoterapii?
Antybiotyki nie rozróżniają dobrych i złych bakterii – ich działanie jest szerokie, a mikrobiota jelitowa staje się „ofiarą” leczenia. Zubożenie flory jelit może prowadzić do problemów trawiennych, spadku odporności i rozwoju tzw. biegunki poantybiotykowej (AAD). Dotyczy to nawet 1 na 5 pacjentów, zwłaszcza dzieci i seniorów. Odpowiednio dobrany probiotyk nie tylko pomaga chronić układ pokarmowy, ale również może skrócić czas trwania objawów, zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia i wspierać regenerację bariery jelitowej. Warunkiem skuteczności jest wybór preparatu o udowodnionym działaniu, zawierającego konkretne szczepy bakterii w odpowiednio wysokiej dawce.
Czym są probiotyki?
Przez bakterie probiotyczne rozumie się specjalnie wyselekcjonowana bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus, Lacticaseibacillus i Bifidobacterium, które odbudowują mikroflorę przewodu. Z definicji wykazują konkurencyjność względem mikroflory już obecnej w jelicie i są aktywne względem bakterii chorobotwórczych. Poza tym są odporne na sole żółci, soki żołądkowe oraz bakteriocyny, dzięki czemu docierają do ludzkiego jelita, gdzie mają zdolność do przeżycia i wzrostu. Ponadto bakterie probiotyczne mają zdolność przylegania do nabłonka układu pokarmowego.
Jak i kiedy przyjmować probiotyk?
Aby probiotyk mógł działać skutecznie, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad. Najważniejsza to odstęp między antybiotykiem a probiotykiem – najlepiej minimum 2-3 godziny. Dzięki temu żywe kultury bakterii mają szansę przetrwać i dotrzeć do jelit. Sposób dawkowania zależy od rodzaju preparatu, np. instrukcja może informować, że kapsułkę można połknąć lub – u dzieci – otworzyć i rozpuścić w chłodnym płynie; saszetkę należy rozpuścić w letnim napoju. Regularność ma kluczowe znaczenie – probiotyk powinien być zażywany każdego dnia trwania antybiotykoterapii i jeszcze przez kilka tygodni po jej zakończeniu.
Jak długo stosować probiotyk?
Większość specjalistów zaleca rozpoczęcie suplementacji od pierwszego dnia antybiotykoterapii i kontynuację przez minimum 1-2 tygodnie po jej zakończeniu. W niektórych przypadkach – np. po długiej kuracji lub przy problemach z jelitami – zalecany okres może wynosić nawet 4-6 tygodni.
Praktyczne porady i przeciwwskazania
Choć probiotyki uznawane są za bezpieczne, warto przestrzegać kilku zasad, by ich stosowanie było naprawdę skuteczne. Przede wszystkim: przechowywanie. Niekiedy preparaty wymagają chłodzenia, natomiast niektóre kapsułki mogą być stabilne do 25°C, co może czyni je wygodnym wyborem na co dzień. Co istotne, należy unikać łączenia probiotyku z gorącymi płynami – wysoka temperatura może zabić żywe kultury bakterii. Ważne też, by nie mieszać preparatów z gazowanymi napojami.
Probiotyki na jelita nie powinny być stosowane bez konsultacji u osób z ciężkimi zaburzeniami odporności, chorobami nowotworowymi, w stanie ostrej niewydolności lub w okresie ciężkiej hospitalizacji. Kobiety w ciąży oraz rodzice małych dzieci powinni każdorazowo skonsultować wybór preparatu z lekarzem.
Bibliografia:
- Cichy W., Gałęcka M., Szachta P., Probiotyki jako alternatywne rozwiązanie i wsparcie terapii tradycyjnych, “Zakażenia” 6/2010
- Szajewska H., Praktyczne zastosowanie probiotyków, “Gastroenterologia” Kliniczna 2014, tom 6, nr 1, 16-23
- Kamiński M., Probiotyk zapobiegający biegunkom po antybiotykoterapii?, “Termedia Gastroenterologia”, 2022
