Morfologia krwi należy do podstawowych i najpowszechniej wykonywanych badań. Pozwala określić stan zdrowia badanego, wykryć zapalenia, zatrucia i wiele innych procesów chorobowych zachodzących w organizmie. Dzięki badaniom biochemicznym krwi dowiadujemy się, jaki jest poziom enzymów, hormonów, białek, elektrolitów i pierwiastków śladowych w naszym organizmie. Wyniki dadzą nam obraz funkcji prawie wszystkich narządów ciała. Ogromna liczba schorzeń nie mogłaby być diagnozowana i leczona bez oceny zmian tych substancji. Często jednak otrzymujemy wyniki badań i nie potrafimy z nich nic wyczytać, nie wiedząc, co oznaczają wydrukowane liczby. Dlatego warto poznać informacje o normach dotyczących poszczególnych składników krwi oraz o ewentualnych przyczynach wzrostu lub spadku danych parametrów. Trzeba jednak pamiętać, że ostateczna interpretacja wyników należy do lekarza.
1. Albumina – białko obecne w osoczu krwi, produkowane przez wątrobę.
Norma: 35-50 g/l.
Wzrost stężenia: odwodnienie.
Spadek stężenia: zaburzenia wchłaniania, niedożywienie, choroby wątroby (marskość, zanik, uszkodzenie toksyczne, nowotwory). Wielu naukowców wiąże niski poziom albuminy we krwi z zapadalnością na raka, choroby zakaźne oraz serca.
2. Aminotransferaza alaninowa (ALT, AIAT, GPT, ALAT)
Norma: 5-40 U/l.
Wzrost aktywności: wirusowe zapalenie wątroby, toksyczne uszkodzenie wątroby, niewydolność krążenia, zawał mięśnia sercowego, marskość wątroby, zapalenie trzustki. Przyczyną wzrostu aktywności może też być uszkodzenie mięśni szkieletowych (jak np. zmiażdżenia kończyn, inne urazy, zapalenia mięśni, rzadziej dystrofia mięśniowa, rabdomioliza w przebiegu zatruć i stosowania niektórych leków, zwłaszcza z grupy statyn, czyli leków obniżających stężenie cholesterolu) lub intensywny, forsowny wysiłek fizyczny, trening siłowy (wzrost poziomu obserwowany głównie u mężczyzn).
3. Amylaza
Norma: 25-125 U/l, powyżej 70-ego roku życia – 20-160 U/l.
Wzrost aktywności: ostre zapalenie trzustki, perforacja wrzodu dwunastnicy, niedrożność jelit, zapalenie pęcherzyka żółciowego, kamica żółciowa i trzustkowa, ostre zapalenie nerek, kwasica ketonowa w cukrzycy.
Spadek aktywności: martwica trzustki, kamica żółciowa (w niektórych przypadkach), rozległe poparzenia, zawał mięśnia sercowego, zatrucia (barbiturany, metale ciężkie).
4. Białko całkowite
Norma: 60-80 g/l.
Wzrost stężenia: przewlekłe stany zapalne, toczeń rumieniowaty, choroby gośćcowe, marskość i stany zapalne wątroby, nowotwory układu chłonnego.
Spadek stężenia: niedobór białka w diecie, zaburzenia wchłaniania, choroby wątroby (marskość, zanik, nowotwory), cukrzyca, kłębkowe zapalenie nerek, choroby przewodu pokarmowego (nowotwory złośliwe, choroba trzewna).
5. Bilirubina
Norma: 0,2-1,0 mg/dl.
Wzrost stężenia bilirubiny całkowitej: żółtaczka hemolityczna u noworodków, żółtaczka.
Wzrost stężenia bilirubiny bezpośredniej: wirusowe zapalenie wątroby, toksyczne uszkodzenie wątroby, zatrucia lekami, choroby metaboliczne (mukowiscydoza), kamica żółciowa, nowotwór trzustki.
6. Cholesterol
Wartości pożądane: 200 mg/dl.
Wartości graniczne: 200-250 mg/dl.
Wzrost stężenia: hiperlipidemie pierwotne (rodzinne), zespół nerczycowy, przewlekła niewydolność nerek, cukrzyca, przewlekłe zapalenie trzustki, niedoczynność tarczycy, łagodne zapalenie wątroby, otyłość, ciąża.
Spadek stężenia: marskość wątroby, ostra i podostra martwica wątroby, toksyczne uszkodzenie wątroby, głodzenie, posocznica, nadczynność tarczycy, niedokrwistości.
7. Cholesterol HDL
Norma: mężczyźni 35-70 mg/dl, kobiety 40-80 mg/dl.
Wzrost stężenia: duża i regularna aktywność fizyczna, niektóre leki obniżające lipidy.
Spadek stężenia: zespół nerczycowy, palenie tytoniu.
8. Cholesterol LDL
Wartości pożądane: poniżej 135 mg/dl.
Wartości podwyższone: 135-155 mg/dl.
Wzrost stężenia: hipercholesterolemie pierwotne, żółtaczki pozawątrobowe, zespół nerczycowy, cukrzyca, niedoczynność tarczycy, leki (betablokery, kortykosterydy, androgeny).
9. Glukoza
Norma: 70-115 mg/dl.
Wzrost stężenia: cukrzyca typu I i II, zaburzenia funkcji przysadki i nadnerczy, ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki, rak trzustki.
Spadek stężenia: przedawkowanie insuliny lub nieprzyjęcie posiłku po padaniu leku, przedawkowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych.
10. Potas
Norma: 3,5-5,0 mmol/l.
Wzrost stężenia: wstrząs, szczególnie przebiegający z kwasicą metaboliczną, głodzenie, niewyrównana cukrzyca, ostra niewydolność nerek.
Spadek stężenia: długotrwałe wymioty, biegunki, przetoki jelitowe i żołądkowe, u chorych po zabiegach operacyjnych.
11. Prolaktyna
Norma: kobiety – 40-470 mU/l,
mężczyźni – 35-330 mU/l.
Wzrost stężenia: guzy przysadki, zapalenie opon mózgowych, niewydolność nerek, uszkodzenie ściany klatki piersiowej (uraz, zabieg operacyjny), półpasiec.
Spadek stężenia: chirurgiczne usunięcie przysadki mózgowej, radioterapia.
12. Wapń całkowity (Ca)
Norma: 2,12-2,62 mmol/l.
Wzrost stężenia: osteoliza w wyniku ognisk pierwotnych lub/i przerzutów nowo-
tworowych do tkanki kostnej, pierwotna nadczynność przytarczyc, przedawkowanie witaminy D, rodzinna hiperkalcemia.
Spadek stężenia: wtórna nadczynność przytarczyc, niedobór witaminy D, przewlekła niewydolność nerek, ostra zasadowica, ostre zapalenie trzustki.
1. Albumina – białko obecne w osoczu krwi, produkowane przez wątrobę.
Norma: 35-50 g/l.
Wzrost stężenia: odwodnienie.
Spadek stężenia: zaburzenia wchłaniania, niedożywienie, choroby wątroby (marskość, zanik, uszkodzenie toksyczne, nowotwory). Wielu naukowców wiąże niski poziom albuminy we krwi z zapadalnością na raka, choroby zakaźne oraz serca.
2. Aminotransferaza alaninowa (ALT, AIAT, GPT, ALAT)Norma: 5-40 U/l.
Wzrost aktywności: wirusowe zapalenie wątroby, toksyczne uszkodzenie wątroby, niewydolność krążenia, zawał mięśnia sercowego, marskość wątroby, zapalenie trzustki. Przyczyną wzrostu aktywności może też być uszkodzenie mięśni szkieletowych (jak np. zmiażdżenia kończyn, inne urazy, zapalenia mięśni, rzadziej dystrofia mięśniowa, rabdomioliza w przebiegu zatruć i stosowania niektórych leków, zwłaszcza z grupy statyn, czyli leków obniżających stężenie cholesterolu) lub intensywny, forsowny wysiłek fizyczny, trening siłowy (wzrost poziomu obserwowany głównie u mężczyzn).
3. Amylaza
Norma: 25-125 U/l, powyżej 70-ego roku życia – 20-160 U/l.
Wzrost aktywności: ostre zapalenie trzustki, perforacja wrzodu dwunastnicy, niedrożność jelit, zapalenie pęcherzyka żółciowego, kamica żółciowa i trzustkowa, ostre zapalenie nerek, kwasica ketonowa w cukrzycy.
Spadek aktywności: martwica trzustki, kamica żółciowa (w niektórych przypadkach), rozległe poparzenia, zawał mięśnia sercowego, zatrucia (barbiturany, metale ciężkie).
4. Białko całkowite
Norma: 60-80 g/l.
Wzrost stężenia: przewlekłe stany zapalne, toczeń rumieniowaty, choroby gośćcowe, marskość i stany zapalne wątroby, nowotwory układu chłonnego.
Spadek stężenia: niedobór białka w diecie, zaburzenia wchłaniania, choroby wątroby (marskość, zanik, nowotwory), cukrzyca, kłębkowe zapalenie nerek, choroby przewodu pokarmowego (nowotwory złośliwe, choroba trzewna).
5. BilirubinaNorma: 0,2-1,0 mg/dl.
Wzrost stężenia bilirubiny całkowitej: żółtaczka hemolityczna u noworodków, żółtaczka.
Wzrost stężenia bilirubiny bezpośredniej: wirusowe zapalenie wątroby, toksyczne uszkodzenie wątroby, zatrucia lekami, choroby metaboliczne (mukowiscydoza), kamica żółciowa, nowotwór trzustki.
6. Cholesterol
Wartości pożądane: 200 mg/dl.
Wartości graniczne: 200-250 mg/dl.
Wzrost stężenia: hiperlipidemie pierwotne (rodzinne), zespół nerczycowy, przewlekła niewydolność nerek, cukrzyca, przewlekłe zapalenie trzustki, niedoczynność tarczycy, łagodne zapalenie wątroby, otyłość, ciąża.
Spadek stężenia: marskość wątroby, ostra i podostra martwica wątroby, toksyczne uszkodzenie wątroby, głodzenie, posocznica, nadczynność tarczycy, niedokrwistości.
7. Cholesterol HDL
Norma: mężczyźni 35-70 mg/dl, kobiety 40-80 mg/dl.
Wzrost stężenia: duża i regularna aktywność fizyczna, niektóre leki obniżające lipidy.
Spadek stężenia: zespół nerczycowy, palenie tytoniu.
8. Cholesterol LDL
Wartości pożądane: poniżej 135 mg/dl.
Wartości podwyższone: 135-155 mg/dl.
Wzrost stężenia: hipercholesterolemie pierwotne, żółtaczki pozawątrobowe, zespół nerczycowy, cukrzyca, niedoczynność tarczycy, leki (betablokery, kortykosterydy, androgeny).
9. Glukoza
Norma: 70-115 mg/dl.
Wzrost stężenia: cukrzyca typu I i II, zaburzenia funkcji przysadki i nadnerczy, ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki, rak trzustki.
Spadek stężenia: przedawkowanie insuliny lub nieprzyjęcie posiłku po padaniu leku, przedawkowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych.
10. Potas
Norma: 3,5-5,0 mmol/l.
Wzrost stężenia: wstrząs, szczególnie przebiegający z kwasicą metaboliczną, głodzenie, niewyrównana cukrzyca, ostra niewydolność nerek.
Spadek stężenia: długotrwałe wymioty, biegunki, przetoki jelitowe i żołądkowe, u chorych po zabiegach operacyjnych.
11. ProlaktynaNorma: kobiety – 40-470 mU/l,
mężczyźni – 35-330 mU/l.
Wzrost stężenia: guzy przysadki, zapalenie opon mózgowych, niewydolność nerek, uszkodzenie ściany klatki piersiowej (uraz, zabieg operacyjny), półpasiec.
Spadek stężenia: chirurgiczne usunięcie przysadki mózgowej, radioterapia.
12. Wapń całkowity (Ca)
Norma: 2,12-2,62 mmol/l.
Wzrost stężenia: osteoliza w wyniku ognisk pierwotnych lub/i przerzutów nowo-
tworowych do tkanki kostnej, pierwotna nadczynność przytarczyc, przedawkowanie witaminy D, rodzinna hiperkalcemia.
Spadek stężenia: wtórna nadczynność przytarczyc, niedobór witaminy D, przewlekła niewydolność nerek, ostra zasadowica, ostre zapalenie trzustki.
Jest to bardzo skomplikowane, dlatego też opracowano grupy kilku oznaczeń, które łącznie najdokładniej przedstawiają stan funkcjonowania danego narządu. W związku z tym powstały tzw. profile oznaczeń.
Profile oznaczeń:
1. Profil ogólny – sód, potas, chlorki, mocznik, kreatynina, bilirubina, transaminazy, fosfataza alkaliczna, gamma-glutamylotransferaza, albumina, białko całkowite, wapń, fosfor, kwas moczowy.
2. Profil nerkowy – sód, potas, mocznik, kreatynina; profil wątrobowy – transaminazy, gamma-glutamylotransferaza, fosfataza alkaliczna, bilirubina, albumina.
3. Profil kostny – białko całkowite, albumina, wapń, fosfor, fosfataza alkaliczna.
4. Profil sercowy – transaminazy, kinaza kreatynowa, dehydrogenaza mleczanowa, potas; profil lipidowy – cholesterol, triglicerydy, cholesterol HDL.
5. Profil tarczycowy – tyreotropina, tyroksyna Na wyniki niektórych badań mogą mieć wpływ takie czynniki jak: wiek, płeć, ciąża, choroby gorączkowe, pora dnia, alkohol, leki.
1. Profil ogólny – sód, potas, chlorki, mocznik, kreatynina, bilirubina, transaminazy, fosfataza alkaliczna, gamma-glutamylotransferaza, albumina, białko całkowite, wapń, fosfor, kwas moczowy.
2. Profil nerkowy – sód, potas, mocznik, kreatynina; profil wątrobowy – transaminazy, gamma-glutamylotransferaza, fosfataza alkaliczna, bilirubina, albumina.
3. Profil kostny – białko całkowite, albumina, wapń, fosfor, fosfataza alkaliczna.
4. Profil sercowy – transaminazy, kinaza kreatynowa, dehydrogenaza mleczanowa, potas; profil lipidowy – cholesterol, triglicerydy, cholesterol HDL.
5. Profil tarczycowy – tyreotropina, tyroksyna Na wyniki niektórych badań mogą mieć wpływ takie czynniki jak: wiek, płeć, ciąża, choroby gorączkowe, pora dnia, alkohol, leki.
Osoba udająca się na badanie krwi musi być na czczo, najlepiej 12 godzin po ostatnim posiłku. Spożycie posiłku przed badaniem może zafałszować wyniki badania. Może np. wykazać wysokie poziomy glukozy (budzące podejrzenie cukrzycy) u osoby zupełnie zdrowej, będącej jednakże po posiłku w chwili pobierania krwi.
Przed badaniem należy lekarzowi lub pielęgniarce powiedzieć o przyjmowanych lekach a także o ewentualnych zakażeniach (WZW, AIDS).
Przed badaniem należy lekarzowi lub pielęgniarce powiedzieć o przyjmowanych lekach a także o ewentualnych zakażeniach (WZW, AIDS).
Dodała: Marta
