W dzisiejszych czasach astrologia wzbudza szereg różnych kontrowersji. Po jednej stronie są zagorzali przeciwnicy, którzy uważają ją za naukę szatańską, zaś po drugiej stronie są sceptycy, którzy potępiają samą ideę, że nasze przeznaczenie może leżeć w gwiazdach. Jednak wiele osób uznaje jej znaczenie. Nie można jednak po prostu powiedzieć, że zwolennicy astrologii całkowicie w nią wierzą, a inni całkowicie nie wierzą. Warto jednak zastanowić się dlaczego ludzie wierzą w horoskopy?
Wiele osób lubi czytać horoskopy dla rozrywki, ale nie traktuje ich jako wskazówki do poważnego podejmowania decyzji, u innych astrologia odgrywa znaczącą rolę w światopoglądzie i procesach podejmowania decyzji. Dowody naukowe wskazują, że ponad 90% dorosłych zna swoje znaki zodiaku (słoneczne), a ponad połowa zgadza się, że opisy charakteru znaków dobrze do nich pasują: na przykład Barany są energiczne, Byki uparte, a Skorpiony złośliwe. Wiara w horoskopy i znaki zodiaku jest jednak kwestią osobistej interpretacji i osobistej perspektywy.
Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego tak wiele osób wierzy w horoskopy? W kontekście kulturowym i historycznym astrologia jest praktykowana od tysięcy lat w różnych kulturach. Wiele osób ceni jej tradycje i spostrzeżenia. Społeczność naukowa ogólnie uważa jednak astrologię za pseudonaukę, ponieważ brakuje jej dowodów empirycznych i podkreśla, że nie stosuje się ona do metody naukowej. Badania wykazały także, że przewidywania astrologiczne nie są dokładniejsze od przypadku.
Jak interpretować horoskopy
Horoskopy i odczyty zodiaku są enigmatyczne i niejasne i dlatego można je interpretować na wiele sposobów. Ta subiektywność sprawia, że różne osoby dostrzegają jej powiązania z własnym życiem, nawet jeśli nie ma na to naukowych podstaw. Powszechnie akceptowany konsensus naukowy głosi, że znak zodiaku mówi o przyszłości i życiu miłosnym tyle samo, jak to, co zjedliśmy na śniadanie (czyli nic), a wiele osób nadal czyta horoskopy z zapałem, który można by niemal określić mianem fanatycznego. Efekt Barnuma lub Forera wyjaśnia jednak, dlaczego niektóre osoby mogą czuć, że horoskopy dokładnie je opisują. Ludzie mają bowiem tendencję do akceptowania ogólnych stwierdzeń jako osobiście istotnych, co może tworzyć poczucie potwierdzenia. A horoskopy opierają się właśnie na szerokich, ogólnych stwierdzeniach, które można łatwo odnieść do każdego.
Kolejnym czynnikiem odgrywającym rolę w tym efekcie jest fakt, że ludzie generalnie mają tendencję do preferowania pozytywnych i osobistych idei lub stwierdzeń, a odrzucania negatywnych i mniej osobistych. To ściśle powiązane, szersze poznawcze skrzywienie nazywa się subiektywną lub osobistą walidacją, która występuje, gdy postrzegamy dwa zbiegi okoliczności jako powiązane, podczas gdy tak nie jest. Zjawisko to jest podobne do błędu potwierdzenia, który występuje, gdy poszukujemy wyłącznie informacji potwierdzających nasze przekonania i ignorujemy wszystkie, które są z nimi sprzeczne. Naukowcy twierdzą, że najlepszym sposobem, aby nie paść ofiarą horoskopów, jest świadomość i wiedza, jak i dlaczego nasz umysł płata nam figle. Badania wyraźnie wskazują, że inteligencja jest negatywnie związana z akceptacją pseudonauki i przekonań o zjawiskach paranormalnych, a także z apofenią (doświadczenie odnajdywania związków i ukrytych sensów w przypadkowych oraz nic nieznaczących zjawiskach, faktach i zdarzeniach).
Wiara w horoskop formą pocieszenia?
Warto jednak podkreślić, że wiara w astrologię jest też w pewnym sensie mechanizmem radzenia sobie. Badania sugerują, że ta wiara astrologiczna pomaga ludziom zrozumieć różne zdarzenia, zwłaszcza gdy życie wydaje się skomplikowane. Astrologia jest więc narzędziem, do którego można się zwrócić w celu uzyskania pocieszenia. Badania wyraźnie pokazują związek między kryzysami w życiu osobistym a wiarą w astrologię. Stwierdzono także, że neurotyczność koreluje pozytywnie z przekonaniami o zjawiskach paranormalnych. Innym aspektem potwierdzonym naukowo, jest to, że astrologia jest atrakcyjna zwłaszcza dla tych, którzy postrzegają zewnętrzne umiejscowienie kontroli, czyli przypisują zewnętrznym siłom zarówno dobro, jak i zło, które oddziałują na odczuwany przez nich dobrostan. Astrologia jest dla nich atrakcyjna, ponieważ wierzą w iluzję kontroli i przekonanie, że horoskop jest doskonałą formą wewnętrznego wzmocnienia.
Ostatecznie, czy horoskopy i znaki zodiaku „kłamią”, zależy od osobistej perspektywy i przekonań na temat astrologii. Dla niektórych mają znaczenie, podczas gdy dla innych mogą wydawać się mylące, głupie lub bezpodstawne. Jednak chociaż akceptacja astrologii może wydawać się niewinna, jest jednak możliwe, że ułatwia ona bezkrytyczne myślenie i sprzyja uprzedzeniom. Ponadto naukowcy dowodzą, że wiara w astrologię koreluje z wiarą w wiele innych pseudonauk, a także z wiarą w teorie spiskowe, co wskazuje, że może nie być aż tak nieszkodliwa, jak się powszechnie uważa.
