Czym jest błąd medyczny i jakie niesie konsekwencje?

Błędy medyczne stanowią poważne wyzwanie dla systemów opieki zdrowotnej na całym świecie. Choć pracownicy medyczni starają się świadczyć najlepszą możliwą opiekę, czasem niestety dochodzi do sytuacji, w których popełniane są błędy mogące mieć poważne konsekwencje dla pacjentów. W niniejszym artykule przyjrzymy się głównym przyczynom błędów w sztuce lekarskiej, ich skutkom oraz sposobom, dzięki którym systemy opieki zdrowotnej dążą do poprawy bezpieczeństwa pacjentów.

Czym jest błąd medyczny?

Błąd lekarski to niezamierzony akt lub zaniedbanie popełnione przez pracownika służby zdrowia w trakcie świadczenia opieki pacjentowi. Błąd w sztuce lekarskiej może więc być zarówno działaniem, jak i zaniechaniem działania, które jest niezgodne z nauką medyczną w obszarze dla lekarza dostępnym. Mogą one dotyczyć zarówno internisty, jak i lekarza specjalisty lub lekarza dentysty – każdy wykonujący zawód medyczny jest narażony na popełnienie błędu medycznego. Na ich popełnienie narażeni są również pracownicy tzw. innego personelu medycznego – pielęgniarki, położne, ratownicy medyczni i farmaceuci.

Warto pamiętać, że odpowiedzialność lekarza za popełniony przez niego błąd medyczny ma wymiar nie tylko prawny i moralny, ale również finansowy. Aby zapewnić bezpieczeństwo lekarzy i ich rodzin na wypadek popełnienia błędu medycznego, firmy ubezpieczeniowe przygotowały obszerną ofertę ubezpieczeń – są w niej zarówno nieobowiązkowe, jak i obowiązkowe ubezpieczenie lekarzy.

Błąd medyczny – przyczyny

Przyczyną błędu medycznego może być, jak już wiemy, podjęcie czynności lub jej zaniechanie, które stanowić mogą podstawę do stwierdzenia naruszenia obowiązku ostrożności wobec zdrowia i życia pacjenta. Ale geneza tych błędów może być różna. Do najczęstszych przyczyn należą:

• błąd diagnostyczny – czyli błędy w zakresie diagnozy to nierzetelna, błędna ocena stanu zdrowia pacjenta, opóźnienie w diagnozowaniu choroby może skutkować niewłaściwym leczeniem lub brakiem odpowiedniej terapii. Szczególnie często zdarzają się błędy diagnostyczne w stosunku do osób nieprzytomnych;
• błąd medyczny może wynikać również z niedostatecznie dobrej komunikacji między lekarzem a osobą wykonującą inny zawód medyczny, na przykład pielęgniarką lub położną – skutkiem tego może nastąpić błąd w diagnozowaniu, planowaniu leczenia i podawaniu leków;
• błąd terapeutyczny – obejmuje niewłaściwe leczenie, błędne dawkowanie leków, stosowanie nieodpowiednich procedur medycznych lub terapii; taki błąd lekarski stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pacjenta;
• błąd proceduralny – dotyczy nieprawidłowego przeprowadzania procedur medycznych, takich jak operacje chirurgiczne, zabiegi medyczne czy zabiegi diagnostyczne;
• brak świadomej zgody pacjenta – występuje, gdy pacjent nie jest dostatecznie jasno poinformowany o procedurze medycznej, ryzyku związanym z leczeniem lub nie wyraża świadomej zgody na zabieg;
• niepełne lub błędne informacje dotyczące historii medycznej pacjenta mogą prowadzić do błędów w diagnostyce i podjęcia przez lekarza niewłaściwego leczenia – mogą one wynikać z błędów lub zaniechań w zakresie praktyki reguł postępowania zawodowego.

Konsekwencje błędów medycznych

Każdy błąd medyczny jako działanie niezgodne z aktualną wiedzą medyczną niesie ze sobą różnego rodzaju konsekwencje, w zależności od rodzaju i charakteru, jaki to zdarzenie medyczne miało. Następstwami tych błędów obciążeni są zarówno pacjenci, jak i sami lekarze.

Konsekwencje dla pacjenta

Błąd medyczny może mieć poważne konsekwencje dla pacjenta, zarówno w kontekście zdrowia fizycznego, jak i psychicznego. Najbardziej poważną z nich jest narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, na przykład pozbawienie życia chorego dokonane przez lekarza w czasie operacji chirurgicznej – to tzw. błąd techniczny.

Błędem medycznym jest również uszkodzenie ciała lub uszczerbek na zdrowiu czy też rozstrój zdrowia człowieka. Mogą to być fizyczne obrażenia, powikłania medyczne, trwałe uszkodzenia narządów trwałe naruszenie czynności narządu ciała, trwała lub czasowa utrata sprawności. Pacjent wskutek błędu lekarskiego może doświadczyć dodatkowego bólu, cierpienia fizycznego lub emocjonalnego, stracić możliwość podjęcia pracy.

Błąd lekarski może wymagać dodatkowego leczenia lub interwencji medycznej w celu naprawienia skutków nieprawidłowego postępowania lub zaniedbania – to skutkuje dla niego kolejnym cierpieniem. Należy też pamiętać, że z racji wykonywanego zawodu pracownicy systemu ochrony zdrowia powinni cieszyć się zaufaniem pacjentów – zdarzenie medyczne może to zaufanie całkowicie zburzyć.

Błąd lekarski może prowadzić do wystąpienia zaburzeń psychologicznych u pacjenta, takich jak depresja, lęki czy zespół stresu pourazowego (PTSD) i narazić go na dodatkowe koszty związane z leczeniem powikłań wynikających z błędu medycznego.

Konsekwencje dla lekarza i innych pracowników służby zdrowia

Błąd lekarza – błąd w sztuce lekarskiej – skutkuje konsekwencjami również dla samego lekarza lub pracownika wykonującego inny zawód medyczny. Winni błędów medycznych ponoszą:

• odpowiedzialność cywilną – pacjent ma prawo do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w przypadku doznania szkód w wyniku błędu medycznego na drodze postępowania cywilnego. Odpowiedzialność cywilna wynika z art. 415 i art. 417 Kodeksu cywilnego. W przypadku błędu medycznego pacjent może domagać się odszkodowania za szkody materialne, niemajątkowe, a także utracone korzyści;
• odpowiedzialność zawodowa – lekarze i inni pracownicy systemu ochrony zdrowia podlegają odpowiedzialności zawodowej, która wynika z przepisów ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Jeśli lekarz narusza standardy zawodowe, może podlegać sankcjom takim jak upomnienie, nagana, zawieszenie lub, w ostateczności, pozbawienie prawa wykonywania zawodu;
• odpowiedzialność karna lekarza – do odpowiedzialności karnej za błędy medyczne można pociągnąć lekarza w sytuacjach rażącego niedbalstwa lub umyślnego działania. W zależności od charakteru czynu i jego następstw dla pacjenta, lekarz podlega karze ograniczenia wolności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do kary dożywotniego pozbawienia wolności. Jeśli dochodzi do postępowania, może ono obejmować zarówno lekarza, jak i inne osoby zaangażowane w opiekę nad pacjentem;
• postępowanie etyczne – w Polsce funkcjonują izby lekarskie, które są organami samorządu zawodowego lekarzy. W przypadku stwierdzenia naruszeń etyki zawodowej, lekarz może podlegać postępowaniu dyscyplinarnemu prowadzonemu przez izbę lekarską;
• konsekwencje finansowe – lekarze lub placówki medyczne, w których popełnione zostaną błędy medyczne, mogą być zobowiązane do zapłacenia kary finansowej w przypadku naruszenia przepisów prawa zarówno wskutek nieświadomości zasad, jak i ich celowego naruszenia.

Jak udowodnić błąd medyczny?

Każdy pacjent, który uważa, że padł ofiarą błędu medycznego, może zgłosić się do rzecznika praw pacjenta lub złożyć zawiadomienie do jednej z wojewódzkich komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych, które orzekają o wystąpieniu błędów, a orzeczenie takie pozwala pacjentowi domagać się odszkodowania albo zadośćuczynienia za skutki, jakie wywołał błąd medyczny.