Leki przeciwbólowe pod lupą – jak stosować, aby nie zaszkodziły?
Polki przodują w zażywaniu leków przeciwbólowych w momencie, kiedy pojawia się pierwszy ból. Traktują je jako receptę na ból głowy, bóle menstruacyjne, mięśni czy brzucha. Jednak, jak wskazują najnowsze badania , jedynie 38% respondentek potrafiło wymienić dwie najpopularniejsze substancje przeciwbólowe (paracetamol i ibuprofen), natomiast 56% Polek poprawnie przyporządkowała ich działanie.
Przeprowadzone badania stały się punktem wyjścia do zapoczątkowania kampanii edukacyjnej „Wiedza nie boli”, której głównym celem jest poprawa stanu wiedzy Polaków o lekach przeciwbólowych OTC*.
Ból to nieprzyjemne, zmysłowe i emocjonalne odczucie towarzyszące istniejącemu lub zagrażającemu uszkodzeniu tkanki, jest odczuwalny, gdy dochodzi do podrażnienia swoistych receptorów bólowych (nocyceptorów).
Powszechnie w leczeniu dolegliwości bólowych stosuje się leki określane mianem nienarkotycznych (nieopioidowych) leków przeciwbólowych, w przypadku których ze względu na odmienny sposób działania nie występuje ryzyko uzależnienia. Zaliczają się do nich – pochodne aniliny (np. paracetamol) oraz metamizol (pochodna pirazolonów), jak również niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) np. ibuprofen. Leki z obu tych grup różnią się działaniem. Paracetamol posiada działanie przeciwgorączkowe oraz przeciwbólowe, natomiast preparaty z grupy NLPZ, dodatkowo mają działanie przeciwzapalne. Do grupy NLPZ zaliczamy substancje takie jak, np.: kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, diklofenak, naproksen, ketoprofen.
Jak działają leki przeciwbólowe? – mechanizm obwodowy i ośrodkowy
Mechanizm ośrodkowy (blokowanie odczuwania bólu) – paracetamol. Mechanizm działania paracetamolu, mimo wielu lat badań, nie został jeszcze w pełni odkryty. Uważa się, że blokuje on zlokalizowany w mózgu enzym (cyklooksygenazę 3) i odcina drogę impulsom bólowym, które wysyłane są do mózgu. W efekcie nasz mózg nie odbiera informacji, że coś nas boli. Ten rodzaj działania nazywamy mechanizmem ośrodkowym, ponieważ lek działa bezpośrednio na nasz mózg. Jeśli ból wiąże się ze stanem zapalnym (np. w przebiegu infekcji bakteryjnej), to po pewnym czasie od podania paracetamolu, ból może powrócić, gdyż nie została usunięta jego przyczyna.
Mechanizm obwodowy (zwalcza źródło bólu – stan zapalny) – ibuprofen. Ibuprofen działa bezpośrednio w miejscu bólu, usuwając jego przyczynę, czyli stan zapalny. To właśnie stan zapalny najczęściej wywołuje uczucie bólu, gorączkę i obrzęk tkanek. Taki sposób działania ibuprofenu, skierowany na zmniejszenie stanu zapalnego, nazywa się mechanizmem obwodowym. Ponadto ibuprofen działa również ośrodkowo, a więc blokuje odczuwanie bólu.
Bezpieczeństwo stosowania
Oba leki – paracetamol i ibuprofen – wykazują podobny profil bezpieczeństwa. W przypadku każdego z nich istnieją także specyficzne ograniczenia w stosowaniu. Paracetamol ze względu na skomplikowany system przetwarzania w wątrobie, dodatkowo ją obciąża i dlatego nie powinien być stosowany przez osoby z chorobami lub niewydolnością wątroby. Nie powinny go stosować również osoby po nadmiernym spożyciu alkoholu (na tzw. kaca), ponieważ zwiększa to ryzyko uszkodzenia wątroby. Wykazano również, że paracetamol może zwiększać ryzyko wystąpienia astmy i chorób alergicznych u dzieci, stąd należy poradzić się lekarza, czy w takim przypadku możemy stosować. Paracetamol można stosować już od pierwszych miesięcy życia dziecka.
Ibuprofen z kolei nie ma działania negatywnego na wątrobę, ale tak jak inne leki z grupy NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych) blokuje COX-1 (enzym cyklooksygenazę-1), może powodować działania niepożądane takie jak np. uszkodzenie błony śluzowej żołądka, dlatego nie może być stosowany prze osoby chore na wrzody żołądka. Ibuprofen jest najczęściej stosowaną substancją przeciwbólową w Polsce. Ze względu na działanie przeciwzapalne jest również zalecany przez lekarzy jako pierwszy lek w leczeniu bólu u dzieci. Można go stosować u dzieci od 3 miesiąca życia.
Kampania edukacyjna „Wiedza nie boli”. Głównym celem programu jest poprawa stanu wiedzy Polaków o lekach przeciwbólowych, a przez to, poprawa jakości ich używania rozumianej poprzez m.in. znajomość trzech najpopularniejszych substancji czynnych – paracetamolu, ibuprofenu, kwasu acetylosalicylowego i mechanizmów ich działania (ośrodkowy, obwodowy, przeciwbólowy, przeciwzapalny i przeciwgorączkowy).
Źródło: materiały prasowe MultiPR