OSTRZEŻENIA OBRAZKOWE NA PACZKACH PAPIEROSÓW- SKUTECZNA FORMA OCHRONY ZDROWIA I ŻYCIA
11 lipca 2011 roku upłynął termin konsultacji społecznych ogłoszonych przez Ministerstwo Zdrowia w zakresie tzw. ostrzeżeń obrazkowych na paczkach papierosów. Ponad 20 organizacji pozarządowych i lekarskich, w tym Ogólnopolska Koalicja „Tytoń albo Zdrowie”, poparło ilustracje obrazujące skutki palenia i zachęca Ministerstwo Zdrowia do dalszego, pełnego wdrożenia zapisów Ramowej Konwencji Światowej Organizacji Zdrowia na rzecz Ograniczania Użycia Tytoniu (FCTC) oraz Ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Zgodnie z prawem nowe, obrazkowe ostrzeżenia na paczkach papierosów mogą zacząć obowiązywać w Polsce już w maju 2012 roku.
Szacuje się, że ostrzeżenia umieszczone na paczce papierosów będą oglądane przez palacza (wypalającego paczkę papierosów dziennie ) co najmniej 7000 razy w ciągu roku, a co najmniej 500 tys. Polaków zaprzestania palenia po ich obejrzeniu.
DLACZEGO OSTRZEŻENIA OBRAZKOWE?
Co roku na świecie umiera z powodu palenia tytoniu 5 milionów ludzi, w Europie 650 tysięcy, w Polsce 70 tysięcy. Wprowadzenie ostrzeżeń obrazkowych na paczkach wyrobów tytoniowych to jeden ze skutecznych sposobów ograniczania epidemii chorób odtytoniowych.
Wyniki badań naukowych wskazują, że ostrzeżenia obrazkowe należą do jednych z najbardziej skutecznych sposobów motywowania palaczy do rzucenia nałogu i zniechęcania osób niepalących do rozpoczęcia palenia[1]. Ostrzeżenia obrazkowe pełnią następujące funkcje:
- informują w sposób jasny i klarowny o zagrożeniach związanych z używaniem tytoniu,
- ostrzegają o groźnych dla zdrowia, często śmiertelnych skutkach palenia,
- prewencyjnie oddziałują na osoby młode, które mogą zacząć palić,
- zmniejszają atrakcyjność paczek papierosów, a tym samym atrakcyjność samego palenia.
Anna Kozieł z Biura Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w Polsce potwierdza, że „Ostrzeżenia obrazkowe na paczkach papierosów są skutecznym narzędziem informacji o zagrożeniach zdrowotnych związanych z narażeniem na dym tytoniowy. Ostrzeżenia w postaci rysunku lub piktogramu według WHO powinny zajmować co najmniej 50% płaszczyzny opakowania papierosów, zarówno przedniej jak i tylnej jego strony. W celu zwiększenia efektywności oddziaływania zarówno ostrzeżeń obrazkowych, jak i tekstowych wskazane jest ich rotacyjne pojawianie się na paczkach produktów tytoniowych.”
Według badania GATS przeprowadzonego w Polsce na przełomie 2009 i 2010 r. aż 97% osób obecnie palących zetknęło się z funkcjonującymi dotychczas w Polsce, pisemnymi ostrzeżeniami zdrowotnymi na paczkach papierosów, a 18% rozważało zaprzestanie palenia pod wpływem ostrzeżeń tekstowych. Badanie GATS pokazało także, że po obejrzeniu ostrzeżeń zdrowotnych na paczkach papierosów najczęściej myślą o zaprzestaniu palenia osoby mniej wykształcone czyli te, które w Polsce najczęściej palą tytoń. Odsetek osób rozważających zaprzestanie palenia pod wpływem ww. ostrzeżeń jest 2-krotnie większy wśród palących z wykształceniem podstawowym (24%) niż wyższym (12%). Wyniki badania GATS przeprowadzonego w krajach, w których funkcjonują ostrzeżenia obrazkowe na paczkach papierosów wskazują, że odsetek palaczy chcących rzucić palenie po obejrzeniu ilustracji zdrowotnych następstw palenia jest znacznie wyższy niż w Polsce, gdzie obowiązują ciągle ostrzeżenia tekstowe. Np.: w Brazylii jest to aż 65% palących. W Australii po wprowadzeniu ostrzeżeń obrazkowych liczba osób dzwoniących na infolinię po poradę jak zaprzestać palenia na przestrzeni dwóch lat uległa podwojeniu![2]
Ostrzeżenia obrazkowe zmniejszają wpływ marketingu tytoniowego zarówno na decyzje osób obecnie palących, jak i potencjalnych palaczy, zwłaszcza dzieci i młodzieży. Według WHO ostrzeżenia graficzne zmniejszają liczbę sięgających po papierosa młodych ludzi, a także wzmacniają decyzje palaczy dotyczące rzucenia nałogu lub do rzadszego palenia w domu i przy dzieciach, by nie narażać otoczenia na skutki biernego palenia.[3]
W Kanadzie, która jako jeden z pierwszych krajów wprowadziła oznaczenia obrazkowe, 84% palących postrzega je jako skuteczną informację zdrowotną, a ponad 90% osób młodych uznało, że ostrzeżenia graficzne dostarczyły im istotnych informacji na temat skutków zdrowotnych palenia, były celne i zmniejszyły atrakcyjność palenia.
Psycholog społeczny prof. dr hab. Zbigniew Nęcki podkreśla, że „Wizualne formy działania (obraz) są wielokrotnie silniejsze w oddziaływaniu niż formy słowne. Aktywizują silniejsze emocje i są zdecydowanie jednoznaczne. W apelach tworzonych słowem zawsze jest niedopowiedzenie, a w apelach obrazkowych jest całkowita jednoznaczność przekazu. Obrazy są też znacznie bardziej interesujące, przyciągają uwagę – słowa są atrakcją znacznie mniejszą a więc mają znacznie mniejsze szanse na przeczytanie. Obraz ogląda się chętnie.”
Ocenę psychologa potwierdza również Magdalena Petryniak, koordynator antytytoniowych kampanii społecznych Lokal bez Papierosa.pl i Polska bez dymu. „Warto pamiętać, że ostrzeżenia obrazkowe to doskonała reklama społeczna, w tym przypadku o charakterze zdrowotnym. Wykorzystując nośnik opakowania i komunikaty zdrowotne, stale i bezpłatnie oddziałują na konsumentów. Najlepsze reklamy to te oparte na sugestywnych obrazach, wzbudzające emocje, zachęcające do myślenia i zatrzymania uwagi. Obrazki na paczkach papierosów spełniają tę rolę.”
PODSTAWY PRAWNE
Wprowadzenie ostrzeżeń obrazkowych to krok zgodny z dyrektywą Parlamentu i Rady Europejskiej 2001/37/WE z dnia 5 czerwca 2001 roku w sprawie dostosowania ustaw, rozporządzeń i przepisów administracyjnych państw członkowskich dotyczących produkcji, prezentacji i sprzedaży wyrobów tytoniowych, zgodnie z którą Komisja Europejska i Rada Unii Europejskiej zalecały umieszczanie ilustracji już w 2009 r.[4]Jest to także w pełni zgodne z zapisami art. 11 Ramowej Konwencji Światowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu Użycia Tytoniu, którą Polska ratyfikowała w 2006 roku.
OSTRZEŻENIA OBRAZKOWE – SPRAWDZONE ŚWIATOWE WZORCE
Przepisy, które wymagają umieszczania dużych obrazkowych ostrzeżeń zdrowotnych na paczkach papierosów przyjęło już ponad 40 państw na całym świecie, reprezentujących 42% światowej populacji[5]. W Europie ostrzeżenia obrazkowe obowiązują lub będą wprowadzone w najbliższym czasie drogą gotowych już rozporządzeń lub innych aktów prawnych m.in. w Belgii, Francji, Hiszpania, Irlandia, Islandia, Łotwa, Malta, Norwegia, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Szwajcaria, Ukraina i Wielka Brytania. Także dziesiątki innych państw na całym świecie stosują już tę skuteczną formę przeciwdziałania śmiertelnym skutkom epidemii palenia tytoniu[6]. Z najnowszych badań Eurobarometru z 2010 r. wynika, że aż 75% Europejczyków opowiada się za wprowadzeniem obowiązkowych ostrzeżeń obrazkowych, a wskaźnik poparcia dla wprowadzenia ostrzeżeń obrazkowych w Polsce należy do najwyższych w Unii Europejskiej (83%).
DLACZEGO WARTO?
Każdego roku 70 000 Polaków umiera z powodu chorób odtytoniowych, a kolejne 8 000 zabija bierne palenie. Według dr hab. Piotra Jankowskiego Przewodniczącego Sekcji Epidemiologii i Prewencji Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego „Palenie tytoniu jest najważniejszą przyczyną zgonów wśród polskich mężczyzn i jedną z najważniejszych przyczyn wśród kobiet. Palenie tytoniu prowadzi do zgonu powodując choroby układu krążenia (około 48% zgonów odtytoniowych), nowotwory (około 33% zgonów odtytoniowych) oraz choroby płuc.”
Krzysztof Przewoźniak, ekspert z Centrum Onkologii w Warszawie i Prezes Obywatelskiej Koalicji „Tytoń albo Zdrowie” podkreśla, że „Wnioski z ponad 100 badań naukowych badających skuteczność tego typu ostrzeżeń są jednoznaczne: najskuteczniejsze są ostrzeżenia obrazkowe o bardzo dużej powierzchni (przekraczającej 50% przedniej i tylnej strony opakowania papierosów), które pokazują prawdziwe skutki palenia, tzn. raka, udar mózgu czy przedwczesną śmierć. Podkreśla również, że „wprowadzenie ostrzeżeń zdrowotnych na paczkach papierosów jest jednym z 6 najważniejszych elementów skutecznej polityki zdrowotnej ograniczającej zdrowotne następstwa palenia tytoniu – epidemii, która co roku zabija prawie 15 razy więcej Polaków niż ginie w wypadkach drogowych. Szacuje się, że po wprowadzeniu ostrzeżeń obrazkowych na paczkach papierosów przynajmniej pół miliona palaczy w Polsce, w większości ludzi młodych, może rzucić palenie lub go nie rozpocznie. Ponadto, Polacy mają prawo zobaczyć co im grozi, zanim zdecydują się na rozpoczęcie palenia lub będą je kontynuować. A nie tylko polegać na informacji podawanej przez producenta, który jest zainteresowany sprzedażą jak największej ilości papierosów – produktu uznanego przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem za jeden z najbardziej rakotwórczych.”
Co więcej wbrew zarzutom koncernów tytoniowych, nowe paczki papierosów będą znacznie trudniejsze do podrobienia, co powinno pozytywnie wpłynąć na walkę z nielegalnym handlem.
Ostrzeżenia obrazkowe są zatem tanią, sprawdzoną i skuteczną formą przeciwdziałania epidemii palenia tytoniu. Są bardziej efektywne niż ostrzeżenia tekstowe ze względu na jednoznaczność przekazu i silne oddziaływanie na emocje. Przyczyniają się do wzrostu wiedzy na temat szkód związanych z paleniem papierosów, a co za tym idzie do zerwania z nałogiem przez wielu palaczy
SPOŁECZNA INICJATYWA WS. OSTRZEŻEŃ OBRAZKOWYCH
Obywatelska Koalicja „Tytoń albo Zdrowie”, Stowarzyszenie MANKO i Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych zaproponowały Ministerstwu Zdrowia wprowadzenie istotnych zmian do projektu w rozporządzenia w sprawie ostrzeżeń zdrowotnych na opakowaniach wyrobów tytoniowych. Zmiany te dotyczą m.in. umieszczania na paczkach papierosów ilustracji bardziej realistycznych i pokazujących prawdziwe skutki palenia tytoniu, zwiększenie powierzchni ostrzeżeń obrazowych przynajmniej do 50% obu największych powierzchni opakowania papierosów oraz dodania ilustracji do dwóch głównych tekstowych ostrzeżeń zdrowotnych, umieszczonych na przedniej stronie paczki papierosów.
Inicjatywa ta zyskała poparcie ponad 20 organizacji pozarządowych i lekarskich, w tym m.in. Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc, Sekcji Epidemiologii i Prewencji Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz kardiologów z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
[1] D Hammond. Health warning messages on tobacco products: a review. Tobacco Control; TC Online First published on May 23, 2011 as 10.1136/tc.2010.037630; zob. także: World Health Organization. WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2011. Warning about the dangers of tobacco. WHO, Geneva 2011.
[2] Miller CL, Hill DJ, Quester PG, Hiller JE. Impact on the Australian Quitline of new graphic cigarette pack warnings including the Quitline number. Tobacco Control, 2009
[3] WHO Fact sheet N°339, lipiec 2011, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs339/en/index.html
[4] Council Recommendation on Smoke Free Environments, 30.11.2009: COM 2009/328.
[5] WHO Fact sheet N°339, lipiec 2011, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs339/en/index.html
[6] W tym m.in. Singapur, Tajlandia, Jordania, Chiny: Hongkong, Tajwan, Brunei, Iran, Malezja, Turcja, Indie, Pakistan, Mongolia, Filipiny, Bangladesz, Kirgistan, Kanada, Meksyk, Panama, Kajmany, Brazylia, Wenezuela, Urugwaj, Chile, Peru, Paragwaj, Kolumbia, Boliwia, Egipt, Republika Mauritiusa, Dżibuti, Australia, Nowa Zelandia, Wyspy Cooka. W 2012 wprowadzenie etykiet w postaci obrazków planują Ukraina, oraz Stany Zjednoczone. Inne kraje m.in. Gujana Francuska, Islandia, Irlandia, Portugalia, Słowacja, Republika Południowej Afryki, Wietnam, a także kraje należące do Rady Współpracy Zatoki Perskiej (Bahrajn, Arabia Saudyjska, Katar, Kuwejt, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie) podjęły już działania w celu wcielenia w życie rozporządzeń dotyczących ostrzeżeń obrazkowych.
Portal urodaizdrowie.pl jest patronem medialnym kampanii
