Jak zapobiec chorobom serca

Międzynarodowy zespół naukowców zidentyfikował 95 wariantów genetycznych powiązanych z wysokim poziomem cholesterolu i trójglicerydów we krwi, który wiąże się z poważnymi czynnikami ryzyka choroby wieńcowej. Badania, których wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie Nature, dofinansowane w części ze środków unijnych, mogą przełożyć się na nowe sposoby zapobiegania chorobom serca i leczenia ich.

Choroba wieńcowa jest najczęstszą przyczyną śmierci na całym świecie. Wiadomo, że nieprawidłowy poziom cholesterolu całkowitego, lipoproteiny niskiej gęstości (LDL-C czyli tzw. „zły cholesterol”), lipoproteiny wysokiej gęstości (HDL-C) i trójglicerydy są głównymi czynnikami ryzyka choroby serca i stanowią istotne cele dla leków. W swoim artykule naukowcy opisują, w jaki sposób przeprowadzili analizę asocjacyjną całego genomu (GWAS), skanując genomy 100.000 osób pochodzenia europejskiego i szukając zmian w materiale genetycznym, które są wiązane ze zmianami w poziomie lipidów. „Chociaż od dawna wiadomo, że stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi stanowi czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, niezwykle trudna okazała się rekonstrukcja zakresu, w jakim genetyka przyczynia się do poziomu tych stężeń oraz sposobu, w jaki zmiany w podstawowych genach prowadzą do rozwoju choroby” – wyjaśnia dr Sekar Kathiresan z Massachusetts General Hospital w USA.

Przeprowadzona przez naukowców analiza pozwoliła odkryć 95 wariantów genetycznych, z których 59 nie było jeszcze wcześniej rozpoznanych. Zdaniem zespołu całościowe ujęcie 95 wariantów „wyjaśnia 10%-12% całkowitej wariancji odpowiadającej 25%-30% wariancji genetycznej„. Wiele wariantów zlokalizowanych w genach jest, jak wiadomo, powiązanych z poziomem lipidów i chorobami serca. „Dokładniejsza analiza loci genów ujawniła, że znane nam warianty genetyczne stanowią cel molekularny dla leków obniżających poziom cholesterolu” – zauważa profesor Thomas Meitinger z Niemieckiego Centrum Badań Środowiska i Zdrowia. Naukowcy zeskanowali również genomy tysięcy osób z Azji Wschodniej i Południowej oraz pochodzenia afroamerykańskiego. Dzięki temu ujawniono, że większość wariantów występuje w różnych grupach etnicznych.

„Nowe odkrycia wskazują na specyficzne drogowskazy genetyczne, które umożliwiają nam pełniejsze zrozumienie, dlaczego wiele osób z różnych środowisk społecznych i zawodowych ma nieprawidłowy poziom cholesterolu i innych lipidów we krwi, prowadzący do chorób serca” – mówi Christopher O’Donnell z Narodowego Instytutu Zdrowia (NIH) w USA. „Rzeczą naprawdę ekscytującą w tej pracy jest przejście od odkrycia do zrozumienia całkowicie nowych informacji na temat sposobu, w jaki geny zmieniają lipidy, przyczyniające się do chorób serca.”

Obok rzucenia światła na przyczyny genetyczne nieprawidłowego poziomu lipidów, a co za tym idzie, na ryzyko choroby serca, badania potwierdzają przydatność GWAS przy jeszcze większej grupie osób. Wcześniejsze badania czynników genetycznych stojących za wysokim poziomem lipidów obejmowały 20.000 osób i niektórzy naukowcy sugerowali, że prowadzenie badań na większą skalę nie doprowadzi już do nowych wariantów lub wskaże na warianty, których wpływ jest tak niewielki, że nieistotny z punktu widzenia biologicznego czy klinicznego. „Często podnoszony jest argument, że zakrojone na szeroką skalę metaanalizy obejmujące ponad 100.000 badanych mają nikłe znaczenie dla biologii skomplikowanych chorób” – mówi profesor H.-Erich Wichmann z Niemieckiego Centrum Badań Środowiska i Zdrowia. „Nasze badania w sposób dobitny przeczą temu twierdzeniu. Jest dokładnie odwrotnie, niektóre z nowoodkrytych loci genów mają ewidentnie znaczenie biologiczne i kliniczne.”

Źródłem unijnego wsparcia było kilka projektów. Projekt ENGAGE (Europejska sieć genetyki i epidemiologii genetycznej) dofinansowany z tematu „Zdrowie” Siódmego Programu Ramowego (7PR). Oraz projekty INGENIOUS HYPERCARE (Zintegrowana genomika, badania kliniczne i opieka w nadciśnieniu), DIABESITY (Nowe cele molekularne leków przeciw otyłości i cukrzycy typu 2) i EUROSPAN (Europejska sieć badawcza populacji szczególnych – ujęcie ilościowe i wykorzystanie różnic genetycznych w odkrywaniu genów), które zostały dofinansowane z tematu „Nauki o życiu, genomika i biotechnologia na rzecz zdrowia” Szóstego Programu Ramowego (6PR). Wreszcie projekt GENOMEUTWIN (Badania genomu wśród europejskich bliźniaków i w kohortach populacji w celu zidentyfikowania genów w powszechnych chorobach), dofinansowany z tematu „Jakość życia i zarządzanie żywymi zasobami” Piątego Programu Ramowego (5PR) UE.