Choroba wrzodowa jest określona jako zespół zmian ogólnoustrojowych i miejscowych, których głównym objawem jest owrzodzenie trawienne lub nadżerka, czyli ubytek ściany żołądka lub dwunastnicy. Jest jedną z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego, którą determinują takie czynniki, jak nieprawidłowy sposób odżywiania oraz częste i długotrwałe narażenie na stres. Ze względu na przewlekły charakter choroba ta często prowadzi do znacznego pogorszenia jakości życia.
Determinanty i etiologia wrzodów żołądka
Wrzody żołądka mają charakter wieloczynnikowy, jednak za główną przyczynę ich rozwoju uważane jest zakażenie bakterią Helicobakter pylori, która produkuje toksyny uszkadzające komórki błony śluzowej i wywołują jej zapalenie (choroba wrzodowa). U części osób wrzody żołądka mają podłoże genetyczne, a jeszcze u innych są schorzeniem nabytym. Wśród przyczyn występowania wrzodów żołądka najczęściej wskazuje się na nieprawidłowy sposób odżywiania, przy niskim spożyciu antyoksydantów (np. witamin C i E oraz beta-karotenu) oraz nieregularnych posiłkach i sięganiu po niezdrowe, wysoko przetworzone jedzenie oraz palenie tytoniu oraz nadużywanie napojów alkoholowych, długotrwałe przyjmowanie nadmiernej ilości leków przeciwbólowych i niesterydowych leków przeciwzapalnych (tzw. NLPZ), a także obecność innych chorób (czynników toksycznych, które powstają w wyniku zdekompensowanych chorób metabolicznych) lub tło niedokrwienne. Za występowanie i nasilenie objawów bólowych przy wrzodach żołądka odpowiedzialny jest także stres i duże napięcie emocjonalne, dynamiczny tryb życia oraz liczne wyzwania zawodowe i osobiste. Hormon stresu – adrenalina powoduje wzrost napięcia błony śluzowej żołądka utrudniając dopływ krwi oraz upośledzając regenerację nabłonka. Stres powoduje także zwiększone uwalnianie kwasu solnego oraz zwiększa podatność błony śluzowej na jego działanie. Dodatkowo przewlekły stres osłabia układ odpornościowy, zwiększa ryzyko infekcji oraz negatywnie wpływa na leczenie już występujących wrzodów żołądka.
Wrzody żołądka najczęściej wywołują objawy bólowe ze strony przewodu pokarmowego, głównie okolicy nadbrzusza. Charakterystyczna dla schorzenia jest zależność występowania bólu od przyjmowania posiłków i pory dnia oraz pory roku. Przy wrzodach żołądka ból pojawia się do ok. 30 minut po jedzeniu, zaostrzenie objawów następuje też wiosną i jesienią. Ból zmniejsza swoje nasilenie po spożyciu posiłku lub przyjęciu alkaliów. Stosunkowo często bólowi wrzodowemu towarzyszą objawy dyspeptyczne: wzdęcie, odbijania, uczucie pełności w nadbrzuszu lub wczesnej sytości, a także nietolerancja tłustych posiłków lub kawy. Występowanie wrzodów żołądka dotyczy częściej kobiet, a schorzenie ma przebieg przewlekły – u większości chorych, po okresach objawowych, które trwają kilka tygodni, następują okresy bezobjawowe, mogące trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy.
Dieta przy wrzodach żołądka
W doraźnym zwalczaniu objawów stanu chorobowego wrzodów żołądka zastosowanie mają leki dostępne bez recepty, których działanie polega na zobojętnianiu soku żołądkowego (leki zawierające związki glinu, wapnia, magnezu), blokowaniu receptorów histaminowych lub mają działanie rozkurczowe (NO-SPA). Leczenie polega na wywołaniu spadku kwasowości soku żołądkowego z długotrwałym wzrostem pH> 3, co umożliwia wygojenie wrzodu. Pomocna zarówno z punktu widzenia profilaktyki choroby, jak i leczenia może być odpowiednia dieta. Przy wrzodach żołądka zalecana jest dieta łatwostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego. Postępowanie dietetyczne ma na celu odpowiedni dobór pokarmów łatwostrawnych (niezalegających długo w żołądku) i dobrze przyswajalnych. Spożywane produkty nie powinny drażnić chemicznie, mechanicznie i termicznie błony śluzowej żołądka.
Do zasad podstawowych diety należy wyeliminowanie z jadłospisu potraw smażonych na tłuszczu, tłustych sosów na zasmażkach, mocnych wywarów mięsnych lub z kości, wywarów z silnie aromatycznych warzyw (seler, pietruszka korzeniowa) i grzybów, kawy naturalnej, mocnej herbaty i napojów gazowanych, a także potraw słonych, bardzo kwaśnych i pikantnych, pikantnych przypraw (keczup, ocet, musztarda, sól) oraz mięsa i ryb smażonych, marynowanych, wędzonych lub peklowanych, jak również nierozcieńczonych soków owocowych i warzywnych. Niezwykle ważne jest także odpowiednie planowanie posiłków, celowa jest mniejsza objętość posiłków przy większej ich ilości – nawet do 6 dziennie, odpowiednia temperatura posiłków (do potraw termicznie drażniących należą potrawy zbyt zimne i zbyt gorące, pobudzają one motorykę żołądka i jelit, a gorące dodatkowo powodują przekrwienie błony śluzowej żołądka) oraz regularne ich spożywanie. Przy spożywaniu małych i częstych posiłków sok żołądkowy jest w sposób ciągły mieszany z dostarczanym pożywieniem, co zmniejsza czynność wydzielniczą żołądka i sprzyja gojeniu się wrzodów. Przy wrzodach żołądka nie powinno się jeść produktów, które są ciężko strawne, długo zalegają w żołądku i mogą wywoływać bóle brzucha, wzdęcia i zgagę, a należą do nich m.in.: nasiona roślin strączkowych, kapusta, cebula, czosnek, pory, ogórki, grzyby, gruszki, czereśnie, wiśnie, śliwki, owoce marynowane, suszone, pestki i orzechy. Niewskazane są również mechanicznie drażniące śluzówkę żołądka, jak: grube kasze, razowe pieczywo, razowe makarony, surowe warzywa, owoce. Należy także unikać produktów zawierających błonnik.
Istotne jest uwzględnianie w diecie produktów, które hamują wydzielanie soku żołądkowego lub powodują jego rozcieńczenie lub neutralizację, jak tłuszcze łatwo strawne (masło, śmietanka, oleje roślinne, oliwa z oliwek, margaryny miękkie) oraz produktów, które neutralizują działanie kwasu solnego (produkty białkowe takie jak: mleko, nie kwaśny twarożek, jaja, chude wędliny, chude mięso, ryby). Tłuszcze wykazują zdolność hamowania wydzielania kwasu oraz opóźniają opróżnianie żołądka i zwalniają motorykę, co jest w przypadku tej diety zjawiskiem korzystnym. Łatwo strawne tłuszcze w diecie osób z wrzodami żołądka powinny pokrywać 30% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Bardzo dobrze przy wrzodach żołądka sprawdza się stosowanie tzw. „białej diety”, czyli diety w której skład wchodzą: woda, mleko, ziemniaki, siemię lniane, ser twarogowy, w ograniczonej ilości pszenne pieczywo, chude ryby i chudy drób. Ogólna ilość białka pełnowartościowego powinna zawierać się w granicach 1,2 – 1,5 g/kg mc.
W diecie osób z wrzodami żołądka potrawy powinno przyrządzać się w taki sposób, aby w jak największym stopniu ograniczyć procesy żucia i gryzienia pokarmów, bowiem żucie powoduje zwiększenie wydzielania soku żołądkowego. Potrawy powinny mieć konsystencję papkowatą, należy je miksować, przecierać lub mielić. Zastosowanie mają zupy-kremy, które powinno zagęszczać się zawiesiną z mąki i mleka lub śmietanki. Duże znaczenie w tej diecie mają także tzw. budynie z mięsa lub ryby, z drobną kaszą lub ryżem. Warzywa i owoce powinny być spożywane gotowane, w postaci rozdrobnionej, przetartej lub w postaci surowych soków rozcieńczonych mlekiem lub śmietanką.Według medycyny ludowej działanie osłaniające ma sok z kiszonej kapusty. Potrawy powinno się sporządzać metodą gotowania w wodzie, na parze, pieczenia w rękawie foliowym lub kombiwarze lub duszenia bez uprzedniego obsmażania. Dieta przy wrzodach żołądka dopuszcza stosowanie jedynie łagodnych przypraw, jak: wanilia, cynamon, sok z cytryny, koperek, zielona pietruszka czy kminek.
Menu przy wrzodach żołądka
Ryba gotowana na parze z ryżem
Składniki:
– 30 dag dorsza
– 1 marchewka
– 100 g ryżu jaśminowego
– 1 łyżeczka soku z cytryny
– 4 łyżki masła
– łyżeczka oleju lub oliwy
– koperek
– kilka liści szpinakuPrzygotowanie:
Rybę opłukać, osuszyć papierowym ręcznikiem. Położyć na talerzu, polać olejem lub oliwą, posypać odrobiną soli, skropić sokiem z cytryny. Odłożyć na pół godziny do lodówki. Marchewkę obrać, umyć i pokroić w plasterki. Do garnka do gotowania na parze wlać wodę, ułożyć na nim sitko. Włożyć do niego kawałki ryby, warzywa, pokrojoną w plastry połówkę cytryny. Rybę i marchewkę posmarować masłem. Przykryć, postawić na niewielkim ogniu i gotować 30 min. Przed końcem gotowania dodać liście szpinaku. W osobnym garnku ugotować ryż. Rozpuścić łyżkę masła. Rybę zdjąć z sitka, podawać z ryżem i warzywami, polać masłem.
– 30 dag dorsza
– 1 marchewka
– 100 g ryżu jaśminowego
– 1 łyżeczka soku z cytryny
– 4 łyżki masła
– łyżeczka oleju lub oliwy
– koperek
– kilka liści szpinakuPrzygotowanie:
Rybę opłukać, osuszyć papierowym ręcznikiem. Położyć na talerzu, polać olejem lub oliwą, posypać odrobiną soli, skropić sokiem z cytryny. Odłożyć na pół godziny do lodówki. Marchewkę obrać, umyć i pokroić w plasterki. Do garnka do gotowania na parze wlać wodę, ułożyć na nim sitko. Włożyć do niego kawałki ryby, warzywa, pokrojoną w plastry połówkę cytryny. Rybę i marchewkę posmarować masłem. Przykryć, postawić na niewielkim ogniu i gotować 30 min. Przed końcem gotowania dodać liście szpinaku. W osobnym garnku ugotować ryż. Rozpuścić łyżkę masła. Rybę zdjąć z sitka, podawać z ryżem i warzywami, polać masłem.
Zupa krem marchewkowo-ziemniaczana
Składniki:
– 1 kg marchwi
– 5 dużych ziemniaków
– 2 l lekkiego wywaru drobiowo-warzywnego
– kurkuma
– sól
– śmietana
Przygotowanie:
Ziemniaki i marchewki obrać i pokroić na kawałki. Zalać 2 litrami wywaru. Warzywa ugotować do miękkości. Wszystko dokładnie zmiksować, doprawić odrobiną soli i kurkumą, wymieszać ze śmietaną.
Duszona pierś indyka w sosie śmietanowym
Składniki:
– filet z indyka (ok. 0.5 kg)
– 1 łyżka miodu spadziowego
– sól
– suszone pomidory
– 1 marchewka
– 2 łyżki oleju
– 1/2 szklanki bulionu warzywnego
– 400 ml śmietany
– pęczek mieszanych świeżych ziół
Przygotowanie:
Filet z indyka posmarować miodem, lekko posolić i posypać ziołami. Pierś piec ok. 45 minut w 180 st. C. Pierś wyjąć i pokroić na plastry. Marchewkę zblendować z wywarem i śmietaną. Zagotować i polać mięso. Podawać z puree ziemniaczanym.
www.no-spa.pl
