Węgierskie trunki

15 listopada 2011, dodał: Marta Dasińska

Artykuł zewnętrzny

Węgry to jeden z najważniejszych wschodnioeuropejskich producentów wina. Powszechnie znane powiedzenie „nie masz wina nad węgrzyna” stawia Węgry w czołówce światowych potentatów tego trunku. Przy czym trzeba wiedzieć, że węgierskie alkohole są znane i cenione na całym świecie.

O popularności węgierskich szczepów winnych może świadczyć chociażby fakt, że oryginalne węgierskie winnice zakładane są nawet w Ameryce. Wyborną jakość węgierskie wina zawdzięczają w znacznej mierze sprzyjającym uprawie winorośli i produkcji wina warunkom klimatycznym. Na obszarze Węgier średnia temperatura waha się między 11 a 16 st. C, gleby są żyzne i urodzajne, a wzrost zarówno białych, jak i czerwonych odmian winogron napędza jeszcze duże nasłonecznienie. Historycy oceniają, że na terenie Niziny Węgierskiej pierwsi madziarze uprawiający winorośl i produkujący wino pojawili się ok. V wieku. Węgry bardzo szybko zasłynęły z produkcji najlepszych gatunkowo trunków, jedynie w latach 70.

XX w rynek przechodził kryzys z powodu szerzenia się zwyczaju konsumpcji tanich i słabych jakości win. Trend ten jednak odchodzi na dobre do lamusa, markowe wina o doskonałej jakości są zdecydowanie na topie, a Węgrzy eksportują je na cały świat.

Wina mają dla kuchni węgierskiej takie znaczenie jak słodka papryka. Mówiąc o winach węgierskich najczęściej przychodzi nam na myśl popularny Tokaj (Tokay). Tokaj jest najbardziej cenionym przez Węgrów białym winem, które produkuje się w jednym z 22 regionów winiarskich. Nie bez przyczyny, od setek lat, uważany za „Króla win i wino królów”. Przypisywano mu niezwykłe właściwości: od odnowy sił witalnych, wygładzenie skóry, przez orzeźwianie ciała i ducha po harmonijne łączenie miłości, piękna i radości. Najszlachetniejsza odmianą tokajów jest Aszu, który powstaje z gron pokrytych pleśnią, a jego walory wzrastają wraz z ilością dodanych do niego “puttonów”, czyli późno zebranych, miodowo-słodkich owoców winogron. Innym znanym tokajem jest Tokaj szamarodni, występujący w odmianie słodkiej, półsłodkiej i wytrawnej. Po wina czerwone należy udać się do regionów: Egeru, Szekszárd i Pécs i koniecznie zaopatrzyć się tam w butelkę Egri bikaver, Medoc noir czy Villányi burgundi. Amatorzy białych win znajdą coś dla siebie nad Balatonem. Z winogron rosnących w winnicach położonych na wulkanicznych wzgórzach powstają wyborne Badacsonyi rizling, Badacsonyi szürkebarát i Kéknyelű. W każdym z regionów winiarskich powstają inne rodzaje win.

Rodzajem cierpkiego wina musującego jest węgierskie pezsgo. Bardziej pasowałaby do niego nazwa szampan, ale takiej z wiadomych przyczyn używać nie można (zarezerwowana jest ona dla trunków z Szampanii francuskiej). Ten rodzaj wina produkowany jest z winogron dojrzewających w winnicach nieopodal pięknego Budapesztu.

Regiony produkcji win:

1. Csongrad (2330 ha) – produkuję się tu głównie wina stołowe, o niskim stopniu kwasowości. Głównie uprawia się Kovidinke, Izsaki, Ezerjo, Zweigelt, Olaszrizling (włoski), Rainai Rizling (reński), Kaderkę, Kekfrankos, Chardonnay, Muscat Ottonel.

2. Balaton-melleke (1623 ha) – produkuję się tu głównie wina białe. Na wzgórzach Zala już od ponad 100 lat uprawia się winorośl. Główne gatunki to: Cserszegi Fuszeres, Olaszrizling, Rizlingszilvani, Zold veltelini, Chardonnay, Kekfrankos, Zweigelt, Oporto.

3. Balanton-boglar (2800 ha) – region, znany na Węgrzech, głównie z produkcji win musujących, uchodzących za najlepsze w kraju. Produkuję się tu również wina białe i trochę czerwonych. Uprawia się: Olaszrizling, Yellow Muscat – o owocowym, bogatym aromacie, Chardonnay – szlachetne, delikatnie kwaskowe oraz Cabernet, Merlot, Kekfrankos.

4. Hajos-Baja (1700 ha) – jeden z najgorętszych regionów węgierskich. Do niedawna produkowano tu wyłącznie wina stołowe, obecnie oferta rozszerza się o wina wyższej klasy. Uprawia się: Kekfrankos, Merlot, Chardonnay, Rhine Riesling, Cabernet Franc oraz cabernet Sauvginon. W tym regionie warto zwrócić również uwagę na wysoką jakość Kadarki i jej aksamitność.

5. Tokaj-Hegyalja (5500 ha) – gorące lata, chłodne zimy, długa i piękna jesień dają w tym regionie wina o wysokim poziomie słodyczy i równoważącej ją kwasowości. Biorąc pod uwagę dodatkowo wysoki poziom alkoholu wszystko to odnaleźć można w Tokaju – znanym Aszu czy Szamorodnim. Uprawia się tu Furmint – idealnie poddający się szlachetnej pleśni, o dobrej kwasowości i aromatycznym bukiecie; Harslevelu – bardziej krzepki i pełniejszy w smaku; Yellow Muscat – o wysokiej kwasowości i przyjemnym zapachu.

6. Kunsag (30000 ha) – jeden z najobszerniejszych regionów winiarskich na Węgrzech, latem jest tu gorąco i słonecznie, zimą sucho. Uprawia się tu: włoski Riesling (Olaszrizling) o charakterystycznym zapachu rezedy i placka z owocami; Ezerjo i Kovidinkę – łagodne wina o wysokiej zawartości alkoholu i cukru. Jeśli chodzi natomiast o Kadarkę to jest ona w tym regionie rubinowo – czerwona, o korzennym zapachu i pełnym aromacie. Kekfrankos – wino lekkie i delikatnie korzenne.

7. Matraalja (7500 ha) – górzysty region znany z produkcji win białych wysokiej jakości. Uprawia się tu: włoski Riesling – wytrawny i świeży. Riesling szilvani – aromatyczny i lekki; Leanyka – niezrównanie delikatna; Harslevelu – korzenne, zrównoważone; Tramini – delikatnie perfumowane, pełne aromatów; Muscat-Ottonel – o dużej zawartości alkoholu i słodyczy, przyjemnie pachnące. Czerwonych win robi się tu niewiele, o niewielkiej zawartości alkoholu, przeważnie Kekfrankos i Zweigelt.

8. Aszar-Neszmely (1600 ha) – region winiarski charakteryzujący się klimatem chłodniejszym od temperatur średnich na Węgrzech. Uprawia się więc głównie: włoski Rizling – delikatny, nadający się do większości posiłków, o dobrej kwasowości; Leanyka – zrównoważona, o przyjemnym bukiecie, Ezerjo – stosowane zazwyczaj do tłustych potraw ze względu na swoją wysoką kwasowość; Riesling szilvani – lekkie i przyjemne.

9. Eger (4000 ha) – region znany przede wszystkim z byczej krwi – Egri Bikaver, z powodu której cieszy się sławą na całym świecie. Te znane wina produkuje się na bazie kekfrankos, Cabernet, Merlot i Kekoporto. Z białych win wytwarza się tu Leanykę – lekko słodką, owocową, o harmonijnym smaku; włoski Rizling – przyjemny, harmonijny, o charakterystycznym zapachu i kwasowości oraz Tramini o właściwym sobie zapachu, znani producenci to: Vincze Bela oraz Tibor Gal.

10. Badacsony (1800 ha) – białe wina produkowane w tym regionie cieszą się duzym uznaniem smakoszy. Znajdujące się tu, pełne słońca winnice, znane są z uprawy włoskiego Rizlinga, jednoczesnie najpowszechniejszego w tym miejscu, o przyjemnym smaku, delikatnej kwasowości i wyjątkowym zapachu gorzkich migdałów. Jednym ze sławniejszych miejscowych win jest też Szurkebarat (szczep Pinot Gris) posiadające pełny aromat, harmonijne, z wysoką zawartością alkoholu. Unikalne, wysokiej klasy wino Keknyelu, u nas niespotykane, posiada dyskretny korzenny zapach. Tutejszy Muscat Ottonel natomiast jest delikatny, aromatyczny, o małej

kwasowości. Z reguły wina tego regionu są bogate i ekstraktywne.

11. Somlo (830 ha) – mały region winiarski o dość łagodnym klimacie, położony na wygasłym wulkanie, Mały, ale jeden z najbardziej rozpoznawalnych. Typowe odmiany: Furmint, Harslevelu, Olaszrizling (włoski Riesling), Juhfark. Wina z Somlo cechuje wysoka zawartość alkoholu i kwasowość oraz fakt, że doskonale nadają się do starzenia, co jest rzadkością. Somlo nazywane jest przez tubylców winem weselnych nocy. Uważa się, że wypijane podczas nocy poślubnej gwarantuje narodziny syna. Najbardziej sławnymi winami z Somlo są: Furmint i Juhfark.

12. Pannonhalma-Sokoroalja (620 ha) – prekursorami uprawy winorośli w tym regionie byli mnisi benedyktyńscy, którzy wnieśli szeroki zakres umiejętności do uprawy i produkcji winiarskiej. Klasztor Pannonhalma był pierwszym klasztorem benedyktyńskim na Węgrzech i jest znany po dziś dzień. Klimat tego regionu jest umiarkowanie suchy i ciepły, zimy niezbyt mroźne. Uprawia się tu: Olaszrisling, Riesling, Traminer, Chardonnay. Najbardziej charakterystyczny jednak, dla tego regionu, jest „Irsai Oliver”- biały, wysokiej jakości szczep o bogatym bukiecie

13. Balatonfured-Csopak (2100 ha) – region ten, jak sama nazwa wskazuje, dzieli się na dwa podregiony. Uprawia się tu głównie: Włoski Rizling, o wyjątkowo pięknym, zielono-białym kolorze, o lekko korzennym smaku. Produkuje się również furmint o dobrej kwaskowatości i pięknym zapachu oraz Rislingszlivani. Wina z podregionu Balatonfured mają więcej alkoholu, są cięższe i pełniejsze. Te z Csopak są nieco skromniejsze, lżejsze, za to bogatsze w zapachy i bukiet. Dookreślająca je kwasowość związana jest z podłożem wapiennym, na którym hoduje się winorośl.

14. Bukkalja (1100 ha) – region szczególnie nadający się pod uprawę białej winorośli. Swego czasu pozyskiwano tu grona do lepiej znanych win z Egeru. Od XIX wieku w regionie tym produkuje się musujące lekkie wina z Olaszrizling, Leanyka – lżejsza niż w Egrze, ale bardziej aromatyczna oraz Rizlingszilvani.

15. Balaton-Felvidek (1500 ha) – region z tradycjami sięgającymi średniowiecza. Wino uprawiali tu już Celtowie, Rzymianie, Słowianie w końcu Węgrzy. Bez wątpienia to kraina białego wina: Olaszrizling (Riesling włoski, Welschriezling) Reńskiego Rizlinga, Rizlingszilvani (Muller-Thurgau), Szurkebarat (Pinot, Gris, Grauburgunder), Sauvignon Blanc i Chardonnay. Wina czerwone produkowane są w mniejszości, ale posiadają wysoką jakość jak np. Pinot Noir (Lesence).

16. Villany (1770 ha) – region o klimacie śródziemnomorskim, gorące lata, łagodne zimy z dużą ilością słońca powodują, że najczęściej uprawia się tu: Kekoporto, Kekfrankos i Cabernet Sauvignon – o ciemno-rubinowej barwie, krzepkie o korzennym bukiecie. Godne zauważenia są też: Harslevelu – białe wino o kwiatowym bukiecie, Włoski Rizling – w tym klimacie rozgrzewające wino, a także Leanyka – szlachetna i elegancka, ale dość krzepka.

17. Etyek-Buda (1500 ha) – region znany głównie ze swych win musujących, szczególnie „szampanów” popularnej firmy Torley. Odmiany tu uprawiane to: Chardonnay, Olaszrizling, Rizling (reński), Pinot Blanc, Sauvignon Blanc – wytrawne, aromatyczne, zdecydowanie kwaskowe.

18. Szekszard (2200 ha) – region uznawany za rywala Villany. Uprawia się tu: Kadarkę, Kekfrankos, Cabernet Sauvignon, Cabernet Franc – szlachetna odmiana o charakterystycznym aromacie. Z białych odmian natomiast wytwarza się tu: Chardonnay i Olaszrizling, oba pełne i bogate w aromaty. Węgrzy uważają również, że to wino Szekszard zainspirowało Szuberta do napisania słynnego kwintetu Pstrąg. Pijał je nawet papież Pius IX w 1865 roku.

19. Sopron (1670 ha) – jeden z najstarszych regionów winiarskich Węgier. Tutaj praktycznie nie ma mieszkańca, który by nie miał winnicy i piwnicy na wina. Uprawia się między innymi przyjemnego, aksamitnego Kekfrankos, chyba najlepszego na Węgrzech. Poza tym uprawia się: Zweigelt, Cabernet Franc, Zoldveltelini (Gruner Veltliner), Sauvignon Blanc.

20. Mor (1680 ha) – malowniczy region Mor jest ojczyzną starej węgierskiej odmiany winorośli – Ezerjo. Region typowy dla win białych. Położenie winnic sprzyja długiemu naświetleniu winorośli latem. Wspomniana już rodzima odmiana Ezerjo posiada neutralny zapach, ale jest elegancka o silnej, charakterystycznej kwasowości. Ponad to produkuję się tu: rizlingszilvani (Muller-Thurgau) o ładnym bukiecie, Chardonnay oraz Leanyka.

21. Mecsekalja (650 ha) – region jest przede wszystkim centrum produkcji win musujących. Uprawia się tu dość specyficzny dla tego miejsca Cirfandi – jego wino jest korzenne, o kwiatowym aromacie i wysokim poziomie alkoholu. Ponad to produkowane są: Chardonnay, wytrawny Furmint, Olaszrizling przyjemnie wytrawny, ale nie kwaskowy. Wina z Mecsekalja są umiarkowanej kwasowości i o dużej zawartości cukru. Czerwone wina są tutaj rzadkością.

Wbrew temu co mogłoby się wydawać wina to nie jedyne trunki popularne na Węgrzech. Także amatorzy mocniejszych alkoholi znajdą tam coś dla siebie. Sławna jest przede wszystkim

tradycyjna owocowa wódka, palinka. Jej smak zależy od tego, z czego została zrobiona. Najczęściej produkuje się ją z: jabłek, śliwek, gruszek, moreli lub czereśni. Stężenie alkoholu w wódce może wahać się od 40 do 70%. Dodając do tego dwa doskonałe browary (Dreher i Kőbanya) otrzymujemy pełną panoramę czysto węgierskiej sceny alkoholi, uzupełnianej przez ziołową nalewkę Unicum.

Co ciekawe, na Węgrzech mimo powszechnej dostępności różnych rodzajów trunków, panuje duża kultura picia. Madziarzy piją alkohole niemal do każdego posiłku, ale w bardzo małych ilościach. Na co dzień wybierają raczej tanie wino lub wódkę, natomiast po droższe i wytrawne sięgają od święta.

Materiały:

www.przewodnik.onet.pl, www.węgry.org.pl, www.budapeszt.infinity.waw.pl, www.sztukawina.pl.