Zmiany, które wprowadzono nowelizacją ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej mają przyczynić się do przyspieszenia procesu deinstytucjonalizacji pieczy zastępczej, czyli przejścia z umieszczania dzieci w placówkach instytucjonalnych do opieki świadczonej w rodzinnych formach, np. w rodzinach zastępczych.
Brakuje jednak rodzin zastępczych. Sytuacja jest bardzo trudna. W całej Polsce brakuje miejsc dla dzieci, które pilnie potrzebują pomocy. Nowe przepisy przewidują m.in. wzrost wynagrodzenia dla rodzin zastępczych zawodowych i prowadzących rodzinne domy dziecka, zakaz tworzenia nowych masowych domów dziecka oraz poprawę organizacji procedur adopcyjnych. Wszystkie dzieci, które oczekują na uregulowanie swojej sytuacji prawnej powinny trafić do rodzin zastępczych i ten trudny czas przeczekać w otoczeniu rodzinnego ciepła i miłości.
Rodzicielstwo zastępcze jest czasową formą pomocy dziecku, a bardzo często także jego rodzinie biologicznej, która znalazła się w kryzysowej sytuacji. Rodzice muszą liczyć się z tym, że dziecko nie jest im przyznane raz na zawsze i że może ono wrócić do swojej prawdziwej rodziny, jeśli uda jej się pokonać życiowy kryzys. Kandydaci na rodziców zastępczych muszą zdecydować, jaką rodzinę chcą założyć – niezawodową, zawodową, specjalistyczną lub pogotowie rodzinne.
W wielu miastach jest wiele osób, instytucji, firm, fundacji i stowarzyszeń, które promują i wspierają rodzicielstwo zastępcze. Dominującym problemem w rozwoju rodzinnych form pieczy zastępczej jest brak kandydatów do pełnienia tej funkcji. Rodzinne formy pieczy zastępczej rozwijają się zbyt wolno w stosunku do rosnących potrzeb, a liczba przeszkolonych kandydatów do pełnienia rodzinnej pieczy zastępczej stale maleje.
Rodzina zastępcza jest formą rodzinnej pieczy zastępczej dla dziecka pozbawionego całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej. Rodzina biologiczna ma określony czas na rozwiązanie problemów, z powodu których dziecko zostało skierowane do rodziny zastępczej. W sytuacji, gdy uda się rozwiązać ten problem – dziecko może wrócić do rodziców biologicznych, w innym przypadku zgodnie z decyzją sądu rodzinnego dziecko może być pozostawione w pieczy zastępczej lub w przypadku pozbawienia praw do opieki nad dzieckiem, może być skierowane do rozpoczęcia procesu adopcji i poszukiwania rodziny przysposabiającej. Pierwszeństwo pełnienia rodziny zastępczej mają osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem, o ile dają gwarancję poprawy sytuacji dziecka. W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba, tworząca tę rodzinę, musi posiadać stałe źródło dochodów.
Kandydaci do pełnienia funkcji rodziny zastępczej muszą posiadać świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej oraz kwalifikacje w formie pisemnej przyznane przez Organizatora Pieczy Zastępczej (np. PCPR lub MOPS). Rodzinę zastępczą może utworzyć zarówno małżeństwo, jak i osoba samotna. Podstawowym warunkiem jej utworzenia jest posiadanie własnego mieszkania lub domu (odpowiednio wyposażonego) oraz stałego źródła utrzymania. Pomiędzy rodzicami zastępczymi a dzieckiem nie powstaje więź rodzinno-prawna. Rodzice zastępczy podlegają nadzorowi podczas pełnienia pieczy nad dzieckiem, nie mają pełnej władzy rodzicielskiej i otrzymują środki finansowe na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej. Jednym z głównych zadań rodzin zastępczych niezawodowych jest podtrzymywanie więzi emocjonalnej dziecka z jego rodziną biologiczną.
Podjęcie się pełnienia obowiązku rodzica zastępczego musi zostać przemyślane, ponieważ wymaga dużo zaangażowania, poświęcenia i cierpliwości, ale też odpowiednich umiejętności. Jednak dzieciństwo trwa krótko, a dziecko nie może czekać. Dlatego warto znaleźć w swoim domu i sercu miejsce dla dzieci pozbawionych ciepła i opieki własnych rodziców i pomóc stworzyć im normalne dzieciństwo. Dzieci, obserwując prawidłowy model rodziny, uczą się na nowo ról społecznych funkcjonujących w rodzinie, jak wygląda zdrowy związek kochających się ludzi, dlatego zwiększa się ich szansa na stworzenie wartościowej relacji i przyszłej własnej rodzin. Wszystkie osoby zainteresowane ideą rodzicielstwa zastępczego zachęcamy do bliższego poznania tematu.
„Dzieciom osieroconym niepotrzebne są zbiórki,
niepotrzebne odrębne nowe lub remontowane skupiska, potrzebne
im jest zapomnienie o sieroctwie. Zatem nie okazywanie uczuć,
lecz dawanie uczuć jest tym dzieciom niezbędne. Dlatego trzeba
im pomóc odzyskać rodziców własnych, albo znaleźć zastępczych….”
(Łopatkowa „Samotność dziecka”)
