Polacy nie wykonują podstawowych badań profilaktycznych! Jak wynika z „Raportu na temat zdrowia Polaków”, który został opracowany przez naukowców z Uniwersytetu Medycznego w Warszawie w 2011 roku, nie mierzymy regularnie ciśnienia, nie sprawdzamy poziomu cholesterolu ani cukru we krwi. Zgodnie z dawnymi przekonaniami idziemy do lekarza dopiero wtedy, kiedy coś nam dolega i kiedy nie pomagają żadne leki dostępne bez recepty. Dlaczego tak się dzieje? Przecież tak wiele kampanii społecznych uświadamia nas, że lepiej zapobiegać niż leczyć…
– Jako farmaceuta, który z osobami chorymi spotyka się w każdej godzinie swojej pracy, mogę stwierdzić, że Polacy się boją. Boją się diagnozy, boją się tego, co mogą usłyszeć od lekarza, co pokażą wyniki. Dlatego wolą łykać witaminy i żyć w poczuciu, że o siebie dbają – mówi Agnieszka Wójcik farmaceuta z sieci EURO-APTEKA.
Ale witaminy mogą nie wystarczyć. Profilaktykę zdrowotną często rozumiemy tylko przez zapobieganie chorobom. Wiemy, że powinniśmy prowadzić zdrowy tryb życia, zdrowo się odżywiać, uprawiać sport (Inna sprawa, że nie zawsze się do tych wytycznych stosujemy). Zapominamy jednak o tym, że profilaktyka to także wykrycie chorób we wczesnym stadium… Wiele chorób (w tym choroby nowotworowe) jest całkowicie wyleczalnych – często to tylko zbyt późna diagnoza przesądza o problemach terapeutycznych. Nie ma się czego bać. Trzeba się badać!
Co, dla kogo i po co?
Być może powinno powstać małe kompendium wiedzy o badaniach, które należy regularnie wykonywać. Może nawet wcale nie takie małe… Na pewno znalazłby się w nim regularny pomiar ciśnienia tętniczego, pomiar poziomu cholesterolu i glukozy we krwi, badania ogólne moczu, morfologia, mammografia i cytologia dla kobiet, badanie markera PSA dla mężczyzn, RTG klatki piersiowej dla palaczy, wizyta u okulisty i stomatologa, badanie krwi utajonej w kale. Ufff, brzmi poważnie. Po co to wszystko?
Zacznijmy od pomiaru ciśnienia tętniczego. To proste, kilkunastosekundowe badanie pozwala sprawdzić, czy nie mamy nadciśnienia. Warto wspomnieć, że nadciśnienie to główny czynnik ryzyka udaru mózgu, zawału, niewydolności serca i nerek, czyli najczęstszych przyczyn zgonów w naszym kraju… O pomiar ciśnienia możemy poprosić przy okazji każdej wizyty u lekarza.
Glukoza, cholesterol
W mediach szumnie mówi się o cholesterolu i glukozie. Reklamy informują nas, że dana margaryna obniża poziom cholesterolu , a ciastka zostały stworzone specjalnie dla diabetyków. Tymczasem 70% respondentów w Narodowym Teście Zdrowia Polaków nie znało swojego poziomu glukozy we krwi. Należy pamiętać, że u mniej więcej połowy chorych, cukrzyca przebiega bezobjawowo, co oznacza, że na ponad 2 miliony cukrzyków w kraju, połowa jeszcze nie wie, że choruje. Powinniśmy badać poziom glukozy co najmniej raz w roku – chyba że mamy nadciśnienie, cierpimy na nadwagę lub otyłość lub występują u nas choroby układu sercowo – naczyniowego, wówczas takie badanie powinniśmy wykonywać częściej. Naturalnie, po zdiagnozowaniu cukrzycy, takie pomiary wykonywane są regularnie, nawet kilka razy dziennie (w niektórych typach cukrzycy).
Podobnie sprawa wygląda z badaniem poziomu cholesterolu we krwi. Badania stężenia cholesterolu całkowitego powinni robić wszyscy zdrowi dorośli, najlepiej raz do roku. Osoby, które są otyłe albo mają nadciśnienie, cukrzycę, palą papierosy – muszą wykonywać badania częściej. Nieleczona lub wykryta w zaawansowanym stadium cukrzyca może powodować niewydolność nerek, powodować znaczne zaburzenia wzroku, a w skrajnych przypadkach prowadzi do amputacji kończyny. Podwyższony poziom cholesterolu prowadzi do miażdżycy, która z kolei jest główną przyczyną poważnych chorób układu sercowo – naczyniowego.
Sprawy kobiece, sprawy męskie
Nowotwór, rak. Boimy się tych słów. To całkiem naturalne i zrozumiałe. Ale strach można oswoić wiedzą. Czy wiemy na przykład, jakie nowotwory są diagnozowane najczęściej? U kobiet jest to rak piersi (20% zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet), u mężczyzn rak płuc stanowi 27% wszystkich zachorowań. Trzeci w kolejności jest rak jelita grubego – 10% ogółu zachorowań. Te liczby nie mają straszyć – mają uświadomić, jakie badania należy wykonywać w pierwszej kolejności.
Samodzielne badania piersi powinny wykonywać kobiety już od 20 roku życia. Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, że młode dziewczyny również chorują na raka piersi. Natomiast starszym paniom (po 45.roku życia) zalecana jest mammografia – przynajmniej raz na dwa lata. Niestety, nawet 70% pacjentek chorujących na raka piersi trafia do lekarza dopiero w 3-4 stadium zaawansowania choroby. Drugim częstym, typowo kobiecym nowotworem jest rak szyjki macicy. O wykonywaniu badania cytologicznego, które pozwala wykryć zmiany, na szczęście przypominają ginekolodzy. Problem pojawia się w dość częstych przypadkach, kiedy kobieta do ginekologa nie chodzi…
Panowie po 50. roku życia powinni odwiedzić urologa, który zbada im gruczoł krokowy. Zalecane jest również zbadanie poziomu markera PSA, który mówi o stanie prostaty.
Jak się ustrzec przed rakiem płuc? Oczywiście – po pierwsze – nie palić papierosów czynnie ani biernie oraz wystrzegać się środowiska zanieczyszczonego pyłami – na przykład azbestem. Każdy palacz oraz każda osoba, u której w rodzinie występował rak płuc powinni raz w roku wykonywać zdjęcie RTG klatki piersiowej – jest to podstawowa metoda pozwalająca na rozpoznanie nowotworu płuc.
Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że niektórych badań nie trzeba wykonywać w gabinetach lekarskich – np. testy na obecność krwi utajonej w kale, dzięki którym istnieje szansa na szybkie rozpoznanie zmian nowotworowych w jelicie grubym, można wykonać również samodzielnie w domu.
Również inne badania można wykonywać samodzielnie – na rynku dostępne są już specjalne paski do pomiaru glukozy, cholesterolu, trójglicerydów, badania ogólnego moczu –np. marki Visual.
Namioty zdrowia
Często tłumaczymy się, że nie wykonujemy badań z powodu braku czasu lub zbyt długich kolejek w gabinetach lekarskich. Narzekamy na utrudniony dostęp do badań i długie kolejki do specjalistów. Trzeba jednak przeprowadzić rachunek sumienia i ustalić priorytety…
Coraz więcej fundacji, a także innych firm dostrzega problem Polaków – w ramach społecznej odpowiedzialności oraz w ramach edukowania społeczeństwa organizowane są bezpłatne badania profilaktyczne, mające ułatwić nam dostęp do badań. Takie bezpłatne badania organizuje między innymi Fundacja dla Zdrowia:
– Organizujemy mobilne badania w całej Polsce. Rozstawiamy namioty w centrach miast – każdy zainteresowany przechodzień może zmierzyć poziom cholesterolu oraz glukozy we krwi, a także sprawdzić stężenie tlenku węgla w wydychanym. Dodatkowo pacjenci mogą sprawdzić stan gęstości kości podczas badania osteoporozy – mówi Przemysław Szymański, prezes Fundacji dla Zdrowia.
Być może mobilne badania to za mało, żeby przekonać Polaków do regularnego badania się. Ale badania Fundacji dla Zdrowia i innych organizacji, które dają nam możliwość sprawdzenia stanu zdrowia, trafiają do coraz szerszej grupy osób.
– Trzeba przyznać, że zainteresowanie badaniami jest ogromne. Pacjenci często pytają nas, kiedy kolejna edycja, bo chcą przyprowadzić niechętnie nastawioną do badań mamę, koleżankę, żonę czy babcię. – mówi Szymański.
Uczestnicy bezpłatnych badań opowiadają o nich rodzinie i znajomym. Organizatorzy namiotów zdrowia mają nadzieję, że wiąże się z tym reakcja łańcuchowa. Być może, kiedy kolejna znajoma powie nam – wszystko ok, mam tylko trochę za wysoki cholesterol – w końcu przestaniemy się bać!
