Łąki i lasy wokół nas są cennym źródłem surowców do produkcji skutecznych leków zwalczających z powodzeniem przeróżne choroby.
Przyroda jest nieprzebraną skarbnicą roślin o zaskakujących właściwościach leczniczych. Kluczową rolę w odgrywają zioła. Wiele z nich stosowano już od wieków a stale rosnący trend związany z powrotem do naturalnych metod leczenia popularnych schorzeń daje szerokie pole do badań naukowych, których efektem są skuteczne leki.
Od pewno czasu głośno zrobiło się wokół bylicy rocznej. Niepozorna roślina podczas licznych badań wykazała skuteczne działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwmalaryczne, przeciwpasożytnicze, przeciwnowotworowe. Roślina ta jest antagonistą wapnia, immunomodulatorem, w warunkach in vitro niszczy zarodźce, a także krętki. Wykazuje szerokie działanie przeciw dermatofitom – grzybom atakującym skórę, włosy i paznokcie.
Bylica roczna zawiera seskiterpenoid artemizynę (artemisinin) i jego pochodne – artesunat, artemer; duże ilości polifenoli i flawonoidów; zawiera białka, kumaryny, fitosterole, polisacharydy, sole nieorganiczne – potasu, selenu i azotu.
Bylice noszą imię po historycznej postaci Artemizji. Artemizja była prawdopodobnie żoną władcy karyjskiego Mauzolosa, panującego w połowie IV w. p.n.e. Zajmowała się medycyną i botaniką i na jej cześć rodzaj grupujący aromatyczne rośliny nazwany został „Artemisia”. Dawniej dodawano wyciągów z piołunu do atramentu, by uchronić bardzo drogie wówczas książki przed myszami i owadami, oraz do uli dla ochrony pszczół przed pasożytami.
Bylica roczna
Bylica roczna (artemisia annua) to gatunek roślin z rodziny astrowatych. Jest rośliną jednoroczną, której nasiona są rozsiewane przez wiatr. Kwitnie od czerwca do lipca. Ma niepozorne, bezwonne kwiaty, a jej liście wydzielają słodki aromat. Hebrajska nazwa rodzaju Artemisia oznacza „gorycz”, co nawiązuje do smaku bylicy. Występuje głównie na półkuli północnej, rośnie w stanie naturalnym na terenach Azji, Europy i na północy Afryki. Na terenie Polski najstarsze dane o jej występowaniu pochodzą z 1871 roku (Wielkopolska). Jest dość rzadka; występuje głównie w południowych regionach Polski, w niektórych miejscach tylko okazjonalnie, nieco częściej na Górnym Śląsku i Lubelszczyźnie.
Jest cennym surowcem zielarskim o bardzo szerokim zastosowaniu, którego właściwości są od wielu lat badane a potencjalne zastosowanie wciąż poznawane.
W tradycyjnej medycynie chińskiej jest stosowana od ponad 2000 lat, a pierwsze wzmianki na jej temat znaleziono w chińskim grobowcu, w dokumencie datowanym na 168 rok przed naszą erą.
Z powodzeniem stosowano ją według odnalezionych zapisków z 341 roku naszej ery do zwalczania „gorącej i zimnej gorączki”.
Bylica roczna a malaria
Malaria (zimnica) jest jedną z najgroźniejszych chorób pasożytniczych na świecie przenoszonych przez samice komara widliszka. Podczas ukąszenia do organizmu przedostają się zarodźce pierwotniaków, które namnażają się w wątrobie a następnie przedostają się do krwi. To jedna z trzech bardzo groźnych, obok AIDS i gruźlicy chorób zakaźnych na świecie. Szacuje się, że rocznie zapada na nią ponad 300 milionów ludzi, umiera ok. 2-3 milionów.
Bylica roczna stała się obiektem szerszego zainteresowania naukowców w latach 60. XX wieku, gdy usilnie poszukiwano skutecznego leku przeciwko malarii. Wówczas zespół chińskich badaczy pod kierownictwem Tu Youyou przebadał setki ziół stosowanych w tradycyjnej medycynie, . Efektem badań było okrycie przeciwmalarycznych właściwości Artemisia annua (składnika Uwemba Pastilles®). Nowe metody ekstrakcji zaowocowały wyizolowaniem związków aktywnych znajdujących się w bylicy rocznej – artemizyny i jej pochodnych, z których zaczęto syntetyzować leki. Ich produkcja jest dużo łatwiejsza i tańsza od pozyskiwania chininy, alkaloidu występującego w korze drzewa chinowego. Przeciwmalaryczne działanie artemizyny polega na wchodzeniu w reakcję z żelazem zawartym w plasmodiach, pasożytniczych pierwotniakach wywołujących chorobę. Dzięki tej roślinie Chinka, Tu Youyou opracowała naturalny lek na malarię, który okazał się tak skuteczny, że Tu Youyou w 2015 r. otrzymała nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny.
Bylica roczna a choroby odkleszczowe
Kleszcze w ostatnich latach są plagą, która skutecznie odstrasza nas od aktywnego spędzania czasu w lasach, na łąkach, a nawet miejskich trawnikach i przydomowych ogródkach.
Nie każdy kleszcz i jego ukąszenie jest groźne. Jednak ostatnio notuje się coraz więcej przypadków chorób odkleszczowych. Większość z nich występuje na całym świecie, niektóre tylko w określonych krajach np. USA. Należą do nich obok powszechnie znanej boreliozy i odkleszczowego zapalenia mózgu, m.in. babeszjoza, bartonelloza, tularemia, erlichioza. Łączy jej jedno – wszystkie są groźne dla zdrowia.
Wczesne objawy boreliozy obejmują powstanie charakterystycznego rumienia. Rumień wędrujący jest najczęstszym objawem wczesnej postaci boreliozy. Inne wczesne zmiany to rzadko występujący naciek limfocytarny skóry oraz objawy grypopodobne obejmujące gorączkę, ból głowy, osłabienie. Wczesne objawy ustępują w ciągu 3 miesięcy i u części chorych rozwija się postać wczesna rozsiana, która może przebiegać pod postacią zapalenia stawów lub neuroboreliozy albo (rzadziej) zapalenia mięśnia sercowego. Po wielu latach od zakażenia u części chorych dochodzi do zanikowego zapalenia skóry, przewlekłego zapalenia stawów, powikłań neurologicznych. Leczenie chorób odkleszczowych jest skomplikowane i długotrwałe. Często choroba nam towarzyszy przez cale życie.
W trakcie badań nad Bylicą roczną, wyekstrahowana z niej artemizyna wykazała, tak jak w przypadku leków zwalczających malarię, skuteczne oddziaływanie na pierwotniaki wywołujące choroby odkleszczowe.
Obecnie artemizyna z powodzeniem jest stosowana przez wielu lekarzy wspomagająco w leczeniu na przykład babeszjozy, która ze względu na cykl życiowy myszy, jeleni i kleszczy sprzyja rozprzestrzenianiu się tej choroby na coraz większy teren. Do zakażenia między ludźmi babeszjozą może dojść również poprzez zakażoną krew.
Niestety diagnostyka chorób odkleszczowych jest niezwykle trudna a wiele skutecznych metod jest niedostępnych w Polsce.
Bylica roczna a choroby nowotworowe
Badacze z Uniwersytetu Waszyngtona odkryli, że pozyskiwana z bylicy jednorocznej artemizyna może być potężnym lekiem antynowotworowym, o wiele bardziej skutecznym niż stosowana dotychczas chemioterapia, powodującym znacznie mniejsze skutki uboczne. Komórki rakowe dzieląc się w szybkim tempie, pobierają duże ilości jonów żelaza, znacznie większe niż komórki zdrowe. Dzięki temu artemizyna, która jest wysoce toksyczna dla żelaza może niszczyć je wybiórczo, bez szkody dla innych komórek. Dodatkowo artemisia wspomaga funkcjonowanie układu odpornościowego.
Artykuł na ten temat zamieszcza m.in. pismo „Cancer Letters”, informując, że może znaleźć zastosowanie w prewencji raka sutka. Badania przeprowadzone przez bioinżynierów z Uniwersytetu w Waszyngtonie dowiodły dużej skuteczności działania nowego leku, który niszczy komórki rakowe. Prof. Henry Lai i prof. Narendra Singh, prowadzący od wielu lat badania raka piersi, zainteresowali się naturalnym lekiem produkowanym z piołunu (Artemisia annua L.), Przeciwmalaryczne działanie artemizyny polega na wchodzeniu w reakcję z żelazem zawartym w plasmodiach, pasożytniczych pierwotniakach wywołujących chorobę. „Komórki rakowe również potrzebują dużej ilości żelaza do reduplikacji DNA w trakcie procesu namnażania” – powiedział prof. Lai. „W rezultacie w komórkach rakowych występuje dużo większa koncentracja żelaza niż w komórkach zdrowych. Kiedy zrozumieliśmy zasadę działania artemizyny, zaczęliśmy zastanawiać się, jak można tę wiedzę zastosować do zwalczania komórek rakowych”. Dzięki dotacjom Breast Cancer Fund z San Francisco naukowcy z Waszyngtonu rozpoczęli badania wpływu starożytnego wyciągu z piołunu na pojedyncze komórki rakowe. Po zwiększeniu zawartości żelaza w pobranych komórkach nowotworowych zostały one potraktowane artemizyną. Po 8 godzinach pozostało jedynie 25% komórek, po 16 godzinach zginęły prawie wszystkie. Dalsze testy na zwierzętach dały równie obiecujące wyniki, nowotwór kości u badanego psa został zniszczony w ciągu pięciu dni. Obecnie bioinżynierowie z Uniwersytetu w Waszyngtonie mają zamiar zbadać działanie artemizyny na komórki rakowe człowieka. „Miliony ludzi, które przyjmują ten lek przeciwko malarii są żywym dowodem, że jest to bezpieczne” – uważa prof. Lai. „Najbardziej fascynujące jest to, że Chińczycy używali tego leku już tysiące lat temu. My jedynie znaleźliśmy jego inne zastosowanie” – powiedział prof. Henry Lai.
Ciekawe czym jeszcze zaskoczy nas nie tylko bylica roczna, ale wiele roślin i ziół, które czekają na ponowne odkrycie.
