Jak uzależnia i wciąga hazard?

W Polsce regulacje prawne dotyczące przeciwdziałania uzależnieniom praktycznie dotyczą jedynie alkoholu, narkotyków i przemocy. Tymczasem w opinii wielu ludzi bardzo niebezpiecznym uzależnieniem jest hazard. Uzależnienia od hazardu nie widać bo hazardzista to nie zataczający się na ulicy alkoholik. Poza tym nawet osoby z otoczenia hazardzisty, dowiadując się o jego uzależnieniu, często niedowierzają a nawet w ogóle nie rozumieją o co chodzi. To dlatego, mimo że hazardzistów przybywa i problemy narastają, hazard jest lekceważony. Bagatelizowanie niebezpieczeństwa i ryzyka, które niesie ze sobą hazard jest jednak ogromnym błędem. Ludzie nie zdają sobie sprawy, że rozrywki tego typu to balansowanie na krawędzi przepaści równie głębokiej i mrocznej jak nałóg narkotykowy.

Potocznie pojęcie „hazard” oznacza gry, w których o wygranej decyduje przypadek. Termin ten pochodzi z języka arabskiego: az-zahr – kostka, gra w kości. W Uniwersalnym słowniku języka polskiego określenie to zdefiniowano jako gry, w których stawką są pieniądze, a o wygranej decyduje głównie przypadek, jako ryzykowne przedsięwzięcie
lub narażanie się na niebezpieczeństwo.
Gry hazardowe znane są od ponad 4 tysięcy lat – od kiedy w Azji wymyślono grę w kości. Dość szybko przywędrowała ona do Europy – do Grecji, gdzie zyskała dużą popularność. Obecnie najbardziej popularnymi środkami do uprawiania hazardu są: automaty do gry oraz ruletka, bingo, gry w karty, wyścigi konne, wyścigi psów, nielegalne walki zwierząt, a także Internet, który umożliwia uczestniczenie w różnych grach dzięki karcie kredytowej. Dla niektórych osób początkowa zabawa z czasem staje się potrzebą, potem obsesją, a w końcu – sensem życia. Siłą napędową patologicznego hazardu jest bowiem potrzeba przeżywania napięcia, które pojawia się podczas gry. Wygrana zwiększa poczucie mocy i skłania do dalszej gry, natomiast przegrana powoduje zmniejszenie szacunku do siebie i poczucia kontroli, a niejednokrotnie wywołuje żądzę odzyskania straty. To zaś stymuluje do poszukiwania komfortu psychicznego w kolejnych grach. Hazard często jest sposobem na odwrócenie uwagi od codziennych problemów – ułatwia zapomnieć o troskach, bywa także pretekstem do wyjścia z domu. Hazard jako ucieczkę od codziennych trosk częściej wybierają kobiety niż mężczyźni, mężczyźni zaś częściej niż kobiety grają, aby zdobyć pieniądze na rozrywki bądź dla poczucia siły. U mężczyzn obserwuje się wcześniejszą inicjację w sferze gier hazardowych. Grają oni ponadto częściej i bardziej intensywnie niż kobiety. Częściej niż kobiety motywuje mężczyzn ryzyko i rozrywka. Mężczyźni preferują głównie zakłady oraz gry strategiczne, kobiety zaś – bingo i automaty.

Uzależnienie od hazardu skutkować może zerwaniem kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, ogromnym zadłużeniem, wkroczeniem na drogę przestępczą i licznymi konfliktami z prawem, depresją a nawet próbami samobójczymi. Wraz z hazardem mogą pojawić się też inne uzależnienia, na przykład alkoholizm, co tylko intensyfikuje postępującą destrukcję życia jednostki oraz jej otoczenia.

Czas rozwoju uzależnienia jest różny – od kilku miesięcy do kilku–kilkunastu lat. Definicję uzależnienia od grania podaje Amerykańskie Stowarzyszenie Psychologiczne (American Psychological Association – APA): hazard to „chroniczna i pogłębiająca się niezdolność do opierania się impulsom do hazardu oraz zachowaniom hazardowym, które pogarszają, zakłócają lub niszczą funkcjonowanie w życiu osobistym, rodzinnym i zawodowym”.

Na podstawie obserwacji osób uzależnionych od hazardu terapeuci wyróżnili następujące fazy tego uzależnienia:
1. faza zwycięstw,
2. faza strat,
3. faza desperacji,
4. faza utraty nadziei.
Większość osób uzależnionych przechodzi przez wszystkie wymienione fazy. Osoba grająca, niezależnie od swojego stanu finansowego, nie jest w stanie przerwać gry, i to bez względu na konsekwencje.

Oznakami uzależniania się od hazardu mogą być:
1. wydzielanie pieniędzy na inne aktywności niż hazard;
2. niekontrolowane coraz większe rachunki telefoniczne (dla gier telefonicznych lub smsowych);
3. coraz częstsze przekraczanie limitów na kartach kredytowych;
4. zastawianie w lombardach/sprzedaż zakupionych dóbr czy kolekcji.

1. gracze profesjonalni – traktują się jak zawodowców, kontrolują się;

2. gracze antyspołeczni – hazard źródłem pieniędzy (nielegalność), oszukiwanie;

3. gracze okazjonalni – cel rekreacyjny, towarzyski;

4. gracze hobbystyczni – gra jest głównym źródłem relaksu i rozrywki, pochłania dużo czasu;

5. gracze ucieczkowi – grają by uwolnić się od negatywnych emocji (samotność, brak kontroli, depresja, złość);

6. gracze kompulsywni – utracona kontrola, hazard jest najważniejszy w żuciu, działa destrukcyjnie.

Hazard nie jest obojętny dla fizycznego stanu organizmu. Wyniki badań wskazują, że u wielu osób łączy się z częstszym używaniem tytoniu czy nadużywaniem alkoholu bądź narkotyków. Osoby uzależnione żyją w ciągłym stresie, prowadzą siedzący tryb życia, są narażone na bierne palenie (częste przebywanie w lokalach). Nałogowi hazardziści są bardziej podatni na choroby fizyczne, m.in.: częściej występują u nich schorzenia wątroby (np. marskość), podwyższone ciśnienie tętnicze krwi oraz tętna, a także bóle w klatce piersiowej spowodowane czopowaniem naczyń serca, wrzody żołądka czy dolegliwości układu kostnego (bóle kręgosłupa). Kobiety częściej skarżą się na dolegliwości psychiczne a u mężczyzn obok hazardu pojawiają się też uzależnienia substancjalne oraz łamanie prawa.
Aby wyzwolić się od hazardu, trzeba nauczyć się nie grać, czyli zmienić swoje cechy i nawyki. Osoby powstrzymujące się od grania łatwiej rozwiązują problemy rodzinne, zawodowe i finansowe. Powstrzymywanie się od hazardu jest co prawda trudne i czasochłonne, ale możliwe, jednak tylko wtedy, gdy hazardzista otrzyma pomoc z zewnątrz. Osoby dotknięte problemem współuzależnienia znajdą wsparcie we wspólnocie Gam-Anon. Pomaga ona osobom żyjącym w bliskich związkach z hazardzistami, a których życie zostało zdominowane przez problem grania. Ta samopomocowa wspólnota proponuje pracę nad własnym zdrowiem według programu 12 kroków.

Anonimowi Hazardziści (AH). Podobnie jak Anonimowi Alkoholicy, AH są wolną grupą zrzeszającą osoby borykające się z uzależnieniem. Członkowie dzielą się swoimi problemami i sposobami raczenia sobie z nimi oraz udzielają sobie wzajemnie wsparcia. Pierwsze spotkanie grupowe AH obyło się w Los Angeles dnia 13 września 1957 r. i od tamtej pory stowarzyszenie ciągle powiększa się. Obecnie grupy AH działają w wielu krajach na całym świecie.

Uniwersalny słownik języka polskiego. T. 1. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 1125.

Zobacz również:

1. Jak rozpoznać narkomana?
2. Marihuana szkodzi?
3. Alkohol naprawdę szkodzi?
4. Heroina czy alkohol: co gorsze?