Faza REM – co to jest i ile powinna trwać?

Sen odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu równowagi psychicznej, procesach poznawczych oraz ogólnym funkcjonowaniu organizmu. W jego strukturze szczególne miejsce zajmuje faza REM – dynamiczny etap cyklu snu, który od lat pozostaje przedmiotem intensywnych badań neurobiologicznych. Choć często kojarzona jest ze śnieniem, jej znaczenie wykracza daleko poza tę funkcję. Co to takiego? Kiedy jest faza REM?

Czym są fazy snu?

Fazy snu to precyzyjnie ustrukturyzowane etapy, przez które nasz mózg przechodzi w trakcie nocnego odpoczynku, odzwierciedlające dynamiczne zmiany w jego aktywności bioelektrycznej. Cykl snu dzieli się na dwie zasadnicze fazy:

• NREM (Non-Rapid Eye Movement);
• REM (Rapid Eye Movement.

Każda z nich odgrywa odmienną, lecz równie istotną rolę w procesie regeneracji organizmu. Faza NREM, obejmująca sen płytki i głęboki, charakteryzuje się spowolnieniem funkcji życiowych, zmniejszoną aktywnością mózgu oraz występowaniem fal delta – wskaźników głębokiego relaksu i naprawy tkanek.

W przeciwieństwie do niej faza REM to okres wzmożonej aktywności mózgowej, zbliżonej do stanu czuwania, kiedy to pojawiają się szybkie ruchy gałek ocznych oraz intensywne marzenia senne. Przeplatanie się tych faz tworzy cykl snu, powtarzający się kilkukrotnie każdej nocy, i stanowi fundament zdrowego funkcjonowania układu nerwowego, procesów zapamiętywania oraz emocjonalnego równoważenia[1].

Co to jest faza REM?

Faza REM (Rapid Eye Movement), czyli faza szybkich ruchów gałek ocznych, to wyjątkowy etap snu, w którym mózg osiąga niezwykle wysoką aktywność, paradoksalnie przypominającą stan pełnego przebudzenia. Choć ciało znajduje się w stanie niemal całkowitego bezruchu, co zapobiega odtwarzaniu ruchów związanych z marzeniami sennymi, mózg pracuje intensywnie – analizuje, porządkuje i integruje informacje z minionego dnia.

To właśnie w fazie REM pojawiają się najbardziej żywe i emocjonalnie nacechowane sny, często o surrealistycznym, ale bardzo realistycznym charakterze. Uważa się, że ten etap snu pełni fundamentalną funkcję w:

• regulacji emocji;
• kreatywności;
• procesach uczenia się i zapamiętywania.

W REM mózg „trenuje” różne scenariusze, przetwarza doświadczenia i buduje nowe połączenia neuronalne, co przekłada się na zdolności poznawcze i odporność psychiczną w ciągu dnia.

Ile trwa faza REM?

Czas trwania fazy REM nie jest stały i zmienia się dynamicznie w trakcie całej nocy, zależnie od długości snu oraz liczby przebytych cykli. W początkowych godzinach odpoczynku faza ta trwa zaledwie od 10 do 15 minut, jednak z każdą kolejną pętlą snu jej długość się wydłuża, by w ostatnich cyklach osiągnąć nawet 30–40 minut. Cały cykl snu – obejmujący zarówno fazy NREM, jak i REM – trwa przeciętnie od 90 do 100 minut i powtarza się kilkukrotnie w ciągu nocy.

W drugiej połowie snu, kiedy faza REM dominuje, mózg intensywnie przetwarza emocje, wzmacnia pamięć oraz integruje nowe informacje. Dlatego nieprzerywany, odpowiednio długi sen ma istotne znaczenie dla zachowania pełni funkcji poznawczych i równowagi psychicznej – skrócenie go lub częste wybudzenia mogą zaburzyć długość i jakość tej niezwykle ważnej fazy.

Budzenie się w fazie REM

Budzenie się w fazie REM to najbardziej naturalny i korzystny moment na rozpoczęcie dnia. W tej fazie mózg pracuje na wysokich obrotach – jest niemal tak aktywny, jak w stanie czuwania – co sprawia, że wybudzenie przebiega łagodnie i bez uczucia dezorientacji. Dzięki temu unikamy tzw. szoku sennego, charakterystycznego dla nagłego wyrwania z głębokiego snu. Zamiast uczucia zmęczenia czy ciężkości, pojawia się lekkość, jasność myśli i poczucie pełniejszego wypoczynku.

Coraz więcej badań i praktycznych rozwiązań – takich jak aplikacje śledzące cykle snu – potwierdza, że budzenie się w fazie REM sprzyja lepszemu nastrojowi, wyższej koncentracji i lepszej wydajności przez cały dzień.

Brak fazy REM – przyczyny

Brak fazy REM to niepokojące zjawisko, które może sygnalizować poważne zaburzenia zarówno natury psychicznej, jak i neurologicznej. Choć sen bez tej fazy jest możliwy, nigdy nie powinien być bagatelizowany. Do jednej z najczęstszych przyczyn braku fazy REM należy silny stres pourazowy (PTSD), który może prowadzić do wybudzeń w reakcji na intensywne, realistyczne sny odtwarzające traumatyczne zdarzenia.

Dotyczy to często osób z doświadczeniem ekstremalnych sytuacji, takich jak żołnierze, ratownicy czy ofiary wypadków. Z drugiej strony, brak REM może mieć także podłoże neurobiologiczne – liczne badania wskazują na związek między zaburzeniami tej fazy a dysfunkcją układu dopaminergicznego, co może być wczesnym objawem chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Parkinsona [2].

Brak fazy REM – co robić?

Brak fazy REM to sygnał, którego nie warto ignorować, ponieważ może wpływać na kondycję psychiczną, zdolność uczenia się i ogólne funkcjonowanie organizmu. Jeśli zauważasz objawy takie jak chroniczne zmęczenie mimo przespanej nocy, problemy z koncentracją czy emocjonalną równowagą, warto podjąć konkretne kroki.

Przede wszystkim należy zidentyfikować przyczynę – jeśli zaburzenia snu wynikają z silnego stresu lub traumatycznych przeżyć, skuteczne mogą okazać się psychoterapia lub techniki relaksacyjne, które pomagają obniżyć poziom napięcia i umożliwić naturalny powrót fazy REM.

W niektórych przypadkach, gdy problemem jest trudność z zaśnięciem lub utrzymaniem ciągłości snu, pomocne bywają preparaty o działaniu nasennym – jak np. Noctis Noc, zawierający doksylaminę, czyli substancję przeciwhistaminową wykorzystywaną w krótkotrwałym leczeniu bezsenności. Ich stosowanie powinno być jednak dobrze przemyślane i ograniczone do sytuacji, w których możliwy jest co najmniej ośmiogodzinny sen.

Warto pamiętać, że jeśli zaburzenia snu – w tym skrócenie fazy REM – mają podłoże neurologiczne, konieczna jest konsultacja ze specjalistą, który może zlecić odpowiednią diagnostykę i zaproponować właściwe leczenie.

„To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.”

Noctis Noc, 12,5 mg, tabletki powlekane: Każda tabletka powlekana zawiera 12,5 mg doksylaminy wodorobursztynianu (Doxylamini hydrogenosuccinas). Wskazania do stosowania: Krótkotrwałe, objawowe leczenie sporadycznej bezsenności u osób dorosłych, zwłaszcza w przypadku występowania trudności z zasypianiem, częstych przebudzeń nocnych lub wczesnego budzenia w godzinach porannych. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nadwrażliwość na inne leki przeciwhistaminowe. Należy wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia krzyżowej reakcji nadwrażliwości z innymi lekami przeciwhistaminowymi, dlatego też nie wolno stosować leku przeciwhistaminowego blokującego receptory H1 w razie stwierdzenia nadwrażliwości na jakikolwiek lek z tej grupy. Astma. Przewlekłe zapalenie oskrzeli. Rozedma płuc. Jaskra. Przerost gruczołu krokowego. Bliznowaciejący wrzód trawienny. Zwężenie odźwiernikowo-dwunastnicze. Zwężenie ujścia pęcherza moczowego. Ciężka niewydolność nerek lub schyłkowa niewydolność nerek. Ciężka niewydolność wątroby. Jednoczesne stosowanie z inhibitorami monoaminooksydazy (IMAO). Jednoczesne stosowanie z inhibitorami monoaminooksydazy (IMAO). Jednoczesne stosowanie silnych inhibitorów izoenzymów CYP450. Należą do nich: leki z grupy SSRI (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), niektóre: antybiotyki makrolidowe, leki przeciwarytmiczne, leki przeciwwirusowe z grupy inhibitorów proteazy, leki przeciwgrzybicze z grupy azoli oraz leki przeciwdepresyjne. Ciąża i karmienie piersią. Więcej informacji w ulotce dla pacjenta. Ciąża i karmienie piersią. Podmiot odpowiedzialny: Biofarm Sp. z o.o., ul. Wałbrzyska 13, 60-198 Poznań, tel. +48 61 66 51 500