Czyszczenie uszu kota – czy to konieczne i jak robić to bezpiecznie?

Małe, aksamitne, czasem delikatnie ruchliwe – kocie uszy to nie tylko narząd słuchu, ale też niezwykle ważny element komunikacji i orientacji w przestrzeni. Ale czy uszy kota wymagają regularnego czyszczenia, tak jak u psów? A jeśli tak – kiedy, jak i dlaczego? To pytanie zadaje sobie wielu opiekunów kotów. I słusznie, bo nieprawidłowa higiena uszu może zaszkodzić bardziej niż jej brak.

Dlatego warto przyjrzeć się bliżej anatomii, fizjologii i chorobom kocich uszu, korzystając z aktualnych badań naukowych i zaleceń lekarzy weterynarii.

Kocie i psie uszy – co warto wiedzieć?

Koty i psy są naszymi najbliższymi towarzyszami, to ich potrzeby w zakresie higieny uszu są zupełnie różne – i wynikają zarówno z anatomii, jak i trybu życia. Koty mają uszy o bardzo specyficznej budowie – długie, wąskie, z pionowym i poziomym kanałem słuchowym, który układa się w kształt litery „L”. Ta konstrukcja utrudnia wydostanie się zanieczyszczeń na zewnątrz i sprzyja zatrzymywaniu się wilgoci. U zdrowych kotów produkcja woskowiny jest samoistnie regulowana i uszy czyszczą się samoistnie dzięki naturalnym mikroruchom mięśni ucha i łagodnym wibracjom głowy. Jednocześnie jednak koty produkują mniej woskowiny niż psy i rzadziej mają kontakt z wodą (np. nie kąpią się), co znacznie zmniejsza ryzyko infekcji. Dodatkowo koty same bardzo dbają o swoją higienę, regularnie myjąc się łapą – także w okolicy uszu.

W przeciwieństwie do psów, zdrowe kocie uszy najczęściej nie wymagają regularnego czyszczenia. Co więcej, zbyt częste lub nieumiejętne usuwanie woskowiny może zaburzyć naturalną mikroflorę kanału słuchowego, uszkodzić delikatną błonę bębenkową lub podrażnić nabłonek i wywołać stan zapalny. Według American Veterinary Medical Association (AVMA) oraz British Small Animal Veterinary Association (BSAVA) u kotów, które nie wykazują objawów chorobowych, czyszczenie uszu nie jest wskazane jako działanie rutynowe. Każdorazowe zabiegi powinny wynikać z zaleceń lekarza weterynarii i być oparte na diagnozie. Również badanie opublikowane w Journal of Feline Medicine and Surgery wykazało, że u zdrowych kotów mikrobiom ucha zewnętrznego jest stabilny, a samoistna regulacja mikrobioty i niska produkcja cerumenu są wystarczające do utrzymania zdrowia ucha u większości kotów.

Z kolei psy, zwłaszcza ras długouchych, wodnych lub z tendencją do alergii, znacznie częściej borykają się z problemami usznymi. U psów produkcja woskowiny może być intensywniejsza, a zwisające uszy ograniczają dostęp powietrza, co sprzyja wilgoci i namnażaniu bakterii. Dlatego u wielu psów profilaktyczne czyszczenie uszu jest elementem rutynowej pielęgnacji często zalecanym przez lekarzy weterynarii.

Warto też zwrócić uwagę na różnice w zachowaniu podczas zabiegów wiele psów, szczególnie przyzwyczajonych do pielęgnacji od młodości, znosi czyszczenie uszu spokojnie. Koty natomiast, ze swoją naturalną niechęcią do ingerencji w okolicach głowy, mogą reagować nerwowo lub agresywnie, dlatego wszelkie zabiegi powinny być wykonywane ostrożnie, a najlepiej po konsultacji z lekarzem weterynarii.

Kiedy czyszczenie jest potrzebne? 

Eksperci są zgodni: czyszczenie kocich uszu należy wykonywać tylko wtedy, gdy jest ku temu wyraźne wskazanie medyczne. Objawy, które mogą świadczyć o potrzebie czyszczenia (lub leczenia!) uszu u kota, to nadmierne drapanie się po uszach, potrząsanie głową, ciemna, sucha lub tłusta wydzielina w uchu (często o nieprzyjemnym zapachu), zaczerwienienie, opuchlizna małżowiny, nadwrażliwość przy dotyku oraz ewidentne przechylanie głowy na jedną stronę. W takich przypadkach najpierw należy udać się do weterynarza, który oceni sytuację.

Do najczęstszych chorób uszu u kotów należy świerzbowiec uszny, który jest najczęstszym pasożytem kocich uszu, zwłaszcza u kotów wychodzących lub młodych, zapalenie ucha zewnętrznego, polipy ucha środkowego u młodych kotów, nowotwory małżowiny częściej występujące u kotów o jasnych uszach i białym futrze.

Czyszczenie kocich uszu powinno być działaniem terapeutycznym, a nie profilaktycznym. Jak prawidłowo czyścić uszy kota? Jeśli istnieje taka potrzeba należy zadbać o uszy pupila. Do czyszczenia uszu kota nie wolno używać patyczków, ich użycie może wepchnąć woskowinę głębiej lub uszkodzić błonę bębenkową. Należy używać specjalistycznych płynów zalecanych przez weterynarza, niektóre mają działanie rozpuszczające woskowinę, inne przeciwbakteryjne lub przeciwgrzybicze. Czyszcząc uszy kota należy wykonywać łagodne ruchy i nigdy nie wprowadzać aplikatora głęboko do kanału słuchowego.