Jesień to idealny czas, by zanurzyć się w lekturze, która pobudza wyobraźnię i skłania do refleksji. Wydawnictwo Smak Słowa proponuje książki, które doskonale łączą emocje, intelekt i napięcie. Jan-Erik Fjell i Jorn Lier Horst w powieści „Krzyk” zabierają nas w mroczny, pełen tajemnic świat skandynawskiego kryminału, gdzie nic nie jest takie, jak się wydaje, a każda strona przynosi nowe pytania. Z kolei „Dawne mistrzynie. Kobiety, sztuka i ideologia” autorstwa Rozsiki Parker i Griseldy Pollock to fascynująca podróż po historii sztuki widzianej z kobiecej perspektywy – odwaga, talent i walka o widzialność kobiet artystek nabierają tu wyjątkowej mocy. Te dwa tytuły różnią się gatunkowo, ale łączy je jedno: głęboko poruszają i zostają w pamięci na długo po zamknięciu ostatniej strony.

Rozsika Parker, Griselda Pollock: Dawne mistrzynie. Kobiety, sztuka i ideologia

Dlaczego to wszystko, czemu historia sztuki odmawia wielkości, jest określane jako „kobiece”? Czy feministyczna krytyka zdążyła już przeobrazić tę dyscyplinę nauki? Niniejsza edycja prawdziwie przełomowej książki Dawne mistrzynie, opatrzona nową przedmową Griseldy Pollock, rzuca wyzwanie historii sztuki bez kobiet.

Przeprowadzona przez Parker i Pollock krytyka seksistowskiej historii sztuki toruje drogę dla poszerzonego, inkluzywnego spojrzenia na twórczość artystyczną minionych wieków. Badaczki ukazują zmieniające się na przestrzeni latstosunki społeczne między płciami oraz sposoby, w jakie artystki dawały w swej twórczości wyraz uwarunkowaniom genderowym. Tym samym autorki podpowiadają, z jakiej perspektywy i dlaczego warto na nowo odczytywać sztukę przeszłości. Idą też o krok dalej, pokazując, jak ta wiedza pomaga nam rozumieć dzieła artystek współczesnych, które jako kobiety mogą przyczyniać się do zmiany postrzegania zarówno ich samych, jak i dokonań innych współczesnych twórców.

Autorki w książce Dawne mistrzynie zastanawiają się nad mechanizmami wymazywania kobiecej twórczości. W toku swoich badań wypracowują tezę, że owo wyparcie nie jest rezultatem oddziaływania incydentalnych i niepowiązanych ze sobą czynników, lecz stoi za nim strukturalny seksizm. To cenna, pionierska praca, która pozwala spojrzeć na dyscyplinę, jaką jest historia sztuki, w nowy sposób, dając przy tym nie tylko argumenty, ale też uniwersalne narzędzia, dzięki którym podobną pracę można wykonać w odniesieniu do krajowej opowieści o artystycznym dziedzictwie. [z recenzji Magdaleny Kicińskiej]

Dawne mistrzynie to pozycja obowiązkowa dla osób interesujących się współczesną twórczością. Jest bowiem kamieniem milowym nie tylko feministycznej historii sztuki, ale historii sztuki i kultury w ogóle, upomina się o miejsce artystek w naszej świadomości i pokazuje, jak wiele ich było i w jak nierzadko wywrotowy i odkrywczy sposób, po swojemu, potrafiły posługiwać się narzuconymi im językami sztuki. – z recenzji Magdaleny Ujmy

Griselda Pollock w marcu 2020 roku została wyróżniona Nagrodą Holberga za wybitne osiągnięcia badawcze oraz wpływ, jaki jej praca naukowa wywarła na myślenie o gender, ideologii, sztuce i kulturze wizualnej na przestrzeni ostatnich czterdziestu lat. Dawne mistrzynie, pierwsza znacząca publikacja naukowa Pollock, należy dziś do kanonu lektur z dziedziny feministycznej historii sztuki.

Rozsika Parker (1945–2010) była pisarką, krytyczką i historyczką sztuki oraz psychoterapeutką. W 1984 roku opublikowała The Subversive Stitch: Embroidery and the Making of the Feminine, ważne dzieło na temat związków łączących historię haftu, ideologie płciowe i opór kobiet, wyrażający się w ich kreatywności.

Jan-Erik Fjell, Jorn Lier Horst: Krzyk

W prowizorycznym studio podcastowym, zorganizowanym z tyłu kampera, były żołnierz i niedoszły policjant Markus Heger bada sprawy kryminalne. „Krzyk, którego nikt nie usłyszał” miał być cyklem audycji o siedmioletniej Leah Forsberg, która zaginęła w Fagernes 15 lat temu, jednak zakończył się już po jednym odcinku. Mimo że ciała nigdy nie odnaleziono, za winnego zabójstwa dziewczynki uznano jej ojca. Kiedy znika zainteresowana tematem młoda dziennikarka, Markus wraca do sprawy Leah, a nowe informacje każą mu zadać sobie pytanie: czy rzeczywiście właściwa osoba trafiła za kratki?

Zdarzenia nabierają tempa, a jednocześnie coraz silniej do głosu dochodzi przeszłość Markusa, o której próbował zapomnieć. Nieobecny w jego życiu ojciec pisze do niego z więzienia, prosząc o spotkanie. Być może rozmowa z ojcem nie tylko pomoże w odbudowaniu rodzinnej relacji, lecz rzuci także nowe światło na śledztwo.

Bardzo wciągająca. [Stavanger Aftenblad]

Osobno są wspaniali, ale razem stanowią, moim zdaniem, najlepszy kryminalny duet Norwegii, a to, że połączyli siły, jest prawdziwym prezentem dla wszystkich miłośników gatunku. […] To bez wątpienia jedna z najlepszych powieści kryminalnych roku. Można by szukać podobnej książki za granicą […], ale nikt jeszcze nie stworzył czegoś tak wszechstronnego. […]Podczas lektury nieraz można się spocić razem z Hegerem. [Randaberg24]

Historia opowiedziana jest w tak angażujący sposób, że czytelnik pozostaje zaintrygowany od pierwszej do ostatniej strony. […] To kryminalna współpraca na najwyższym poziomie. Uwielbiam w niej wszystko. Styl Fjella i Horsta jest orzeźwiający, a ich język – żywy, dialogi są świetne i niezwykle barwne, podobnie jak przedstawienie bohaterów, świata i historii. To po prostu świeże, nowe i ekscytujące. Po lekturze Krzyku jedno jest pewne: chcemy więcej Markusa Hegera! [Krimlitteratur]

Książki polecamy wraz z Wydawnictwem Smak Słowa