Twórcze myślenie może skutecznie pomóc w nauce – przydaje się podczas rozwiązywania zadań praktycznych, pisania wypracowań czy tworzenia projektów. Również pracodawcy wśród wielu kryteriów, którym sprostać powinni kandydaci do pracy, niemal zawsze wymieniają tę umiejętność. Zdolność ta uwarunkowana jest w dużym stopniu poziomem inteligencji, wymaga jednak usprawniania i ćwiczeń.
Czym w istocie jest kreatywne myślenie? Można je zdefiniować jako umiejętność wychodzenia poza rutynowy sposób działania i rozumowania. Uznaje się, że twórcze myślenie jest naszą wrodzoną właściwością, która – przytłaczana przez obowiązki i rosnące doświadczenie – wraz z wiekiem znacznie się osłabia. Dowodem na tę tezę jest niczym nie zmącony proces myślowy dzieci – ich wyobraźnia, która nie ma granic, a dzięki temu rzadko ulega schematyzmowi. Doskonale obrazuje to przykład:
W którą stronę jedzie ten autobus?
Dorosły dość długo zastanawiałby się, jakiej odpowiedzi udzielić. Zapewne szukałby ukrytych utrudnień lub odpowiedziałby, że na rysunku brak dodatkowych danych umożliwiających stwierdzenie, w którą stronę jedzie autobus. Dzieciom taki obrazek wystarczy, by udzielić prawidłowej odpowiedzi, że autobus jedzie w lewo. Dlaczego? Bo nie widać drzwi, a skoro ich nie widać, autobus musi jechać w lewo. Proste, prawda?
Czy istnieją zatem sposoby na odzyskanie dziecięcego, nieschematycznego sposobu myślenia? Oczywiście. Kreatywność czasami wyzwala się w nas samoistnie, a wynika to z potrzeby, która – jak głosi powiedzenie – jest matką wynalazków. O ile np. w działach księgowych bardziej pożądane są takie cechy, jak solidność i skrupulatność (a terminem „kreatywna księgowość” określa się działanie na granicy przestępstwa lub faktyczne przekroczenia granic prawa), o tyle w działach reklamy, marketingu, public relations czy obsługi klienta umiejętność niestereotypowego działania jest dużym atutem. Stąd dużą popularnością wśród tych grup zawodowych cieszą się szkolenia z zakresu kreatywnego myślenia.
Na proces twórczego myślenia wpływa szereg czynników. Jednymi z ważniejszych są: doświadczenie, inteligencja, emocje i trening.
Trening jest zasadniczym czynnikiem wspomagającym twórcze myślenie. Podobnie jak sportowcy opracowują (wspólnie z trenerami!) strategię treningu, ćwiczą swoje mięśnie i wydolność organizmu, tak można ćwiczyć twórcze myślenie. Dlatego w wielu firmach zatrudnia się specjalistów, których zadaniem jest takie pokierowanie pracownikami, aby wyzwolić w nich kreatywność. Oczywiście – przy zastosowaniu odpowiedniej techniki.
Najbardziej znaną i jednocześnie najbardziej skuteczną techniką kreatywnego myślenia jest burza mózgów (brainstorming) – wymyślona w 1936 roku przez Alexa Osborna. Prawidłowo przeprowadzona sesja burzy mózgów składa się z 2 faz: zielonej, w czasie której uczestnicy sesji przedstawiają wszystkie swoje pomysły oraz czerwonej, polegającej na analizie wcześniej wymyślonych rozwiązań. Choć już sama nazwa „burza mózgów” nasuwa skojarzenie z chaosem, w trakcie sesji koniecznie trzeba przestrzegać kilku zasad:
– zasady odroczonej oceny, czyli tego, że w trakcie sesji zabronione jest ocenianie,
– zasady fantazjowania, czyli tego, że nawet z pozoru nierealny pomysł może być genialny,
– zasady przechodzenia ilości w jakość, czyli tego, że optymalne rozwiązanie łatwiej znaleźć wśród większej ilości pomysłów.
– zasady modyfikacji, czyli tego, że wskazane jest modyfikowanie już istniejących pomysłów,
– zasady sugestii, czyli tego, że warto kierować się sugestiami innych osób podczas poszukiwania pomysłów.
Brainstorming jest narzędziem grupowym, w sesji bierze udział kilka osób, często zarówno specjalistów z danej dziedziny, jak i niespecjalistów. Jednak burzę mózgu można też stosować indywidualnie (np. podczas odrabiania zadania domowego). Ważne jest to, aby odrzucić stereotypy, a nawet w najbardziej absurdalnych pomysłach doszukiwać się zalet. Pozwól też sobie czasem na odpoczynek. Czyż Archimedes nie odkrył swego prawa w wannie? Eureka!
Jeśli chcesz bliżej poznać zagadnienie burzy mózgu oraz inne techniki twórczego myślenia, zapoznaj się z materiałami kursu ESKK – „Błyskawiczne przyswajanie wiedzy” na podstawie których napisano powyższy tekst.
