Sztuka słuchania bez wojny – o odwadze rozumienia innych, nie tylko siebie

5 listopada 2025,
dodał: Marta Dudzińska

Żyjemy w czasach, w których głośniej znaczy lepiej. Każdy z nas ma swoje zdanie, a media społecznościowe tylko podsycają potrzebę, by je wykrzyczeć światu. Rzadziej uczymy się natomiast słuchać – naprawdę, z uwagą i ciekawością. Słuchanie innych bez natychmiastowej potrzeby kontrargumentu stało się niemal zapomnianą sztuką. Coraz częściej rozmawiamy po to, aby wygra” dyskusję, a nie aby zrozumieć człowieka stojącego po drugiej stronie. W efekcie nasz świat kurczy się do rozmiaru własnych przekonań, a każdy odmienny głos brzmi jak zagrożenie, a nie szansa na rozwój.

Tymczasem to właśnie w różnorodności perspektyw kryje się największa siła. Spotkanie z kimś, kto myśli inaczej, nie jest atakiem na nasze wartości – to zaproszenie do refleksji.

Uczymy się mówić, nie słuchać

Jednym z powodów, dla których tak trudno nam przyjąć inne punkty widzenia, jest emocjonalne przywiązanie do własnych przekonań. Wiara, religia czy światopogląd tworzą naszą tożsamość, dają poczucie sensu, przynależności i bezpieczeństwa. Kiedy ktoś je kwestionuje, odbieramy to jak atak na siebie samych. Neurologowie wskazują, że w takich momentach aktywują się te same obszary mózgu, które reagują na fizyczne zagrożenie. Dlatego nawet najbardziej racjonalny człowiek w dyskusji o polityce, religii czy moralności potrafi zamienić się w wojownika, broniącego swojej „prawdy” za wszelką cenę.

Ten mechanizm sprawia, że zamiast szukać mostów, budujemy mury. Zatracamy zdolność do poznawczej elastyczności – umiejętności, która pozwala widzieć świat nie w czerni i bieli, ale w tysiącach odcieni szarości. Kiedy religia lub ideologia staje się nie drogowskazem, ale zbroją, tracimy zdolność współczucia i dialogu. A przecież można wierzyć głęboko, a jednocześnie pozostawać otwartym. Można mieć silne przekonania, ale z pokorą uznawać, że ktoś inny może doświadczać świata inaczej i w tym nie ma nic złego.

Psychologowie społeczni zauważają, że zdolność do słuchania innych jest jednym z kluczowych elementów dojrzałej empatii poznawczej. To umiejętność, która pozwala nam nie tylko rozumieć emocje drugiej osoby, ale też sposób, w jaki doszła do swoich przekonań. Nie chodzi więc o to, aby zmienić zdanie, ale by przestać traktować odmienne poglądy jak osobisty afront lub zagrożenie.

Nie zgadzać się, ale rozumieć

Sztuka rozumienia nie polega na zgodzie za wszelką cenę. Chodzi raczej o postawę ciekawości i szacunku wobec innych doświadczeń. Psychologowie zauważają, że ludzie, którzy potrafią rozumieć bez oceniania, mają wyższy poziom dobrostanu emocjonalnego i mniejsze poczucie osamotnienia. Dlaczego? Bo empatia i otwartość nie oznaczają słabości – są formą mądrości. Umożliwiają budowanie relacji opartych na dialogu, nie na rywalizacji.

W praktyce oznacza to, że możemy powiedzieć: „Nie zgadzam się, ale chcę zrozumieć, skąd to przekonanie”. Wymaga to odwagi, bowiem wymaga odsunięcia własnego ego i rezygnacji z natychmiastowego oceniania. Jednak właśnie taka postawa otwiera drzwi do prawdziwej rozmowy, nie do monologów wygłaszanych w imię racji. W świecie, w którym każda różnica zdań bywa traktowana jak konflikt, umiejętność spokojnego wysłuchania drugiego człowieka staje się aktem dojrzałości. Czasem samo wysłuchanie kogoś może być większym gestem niż przekonywanie go do własnych racji.

Rozumienie nie jest równoznaczne z przyzwoleniem – to raczej uznanie, że człowiek jest czymś więcej niż jego poglądy. Że za słowami kryją się doświadczenia, emocje, czasem ból, a czasem strach. Im bardziej uczymy się to widzieć, tym mniej chcemy oceniać. Nie zawsze musimy mieć rację, by być wartościowi. Świat nie potrzebuje dziś więcej głosów, które krzyczą – potrzebuje tych, którzy potrafią słuchać. Rozumienie innych nie zagraża naszej tożsamości, lecz ją poszerza. Bowiem dopiero wtedy, gdy przestajemy się bać różnic, zaczynamy naprawdę widzieć człowieka.