Ogon kota pełni nie tylko funkcję estetyczną lecz także jest ważnym narzędziem komunikacji. Wiele osób myli jednak sygnały wysyłane przez kota z tymi, które znamy od psów. Warto przyjrzeć się temu bliżej, gdyż koci ogon potrafi zdradzić znacznie więcej, niż mogłoby się wydawać.
Koci ogon to mały, puszysty barometr nastroju, a jego język bywa bardziej zawiły niż wszystkie kocie ścieżki razem wzięte.
Merdanie ogonem – psy a koty
Powszechnie wiadomo, że pies, który merda ogonem, jest zadowolony lub podekscytowany. To jeden z najbardziej rozpoznawalnych psich komunikatów. W przypadku kota sytuacja wygląda zgoła inaczej. Gdy kot porusza energicznie ogonem, nie oznacza to euforii. Wręcz przeciwnie, najczęściej jest to sygnał niepokoju, frustracji lub irytacji. Nie oznacza to jednak, że każdy ruch ogona to powód do niepokoju. Bowiem kocie ogony są bardzo „wielofunkcyjne”, co potwierdzają badania prowadzone przez międzynarodowe zespoły zoologów.
Naukowcy z Uniwersytetu w Padwie oraz Uniwersytetu w Kyoto od lat analizują mowę ciała kotów domowych. W badaniach obserwacyjnych zauważono, że ruchy ogona bywają subtelnym narzędziem wyrażania emocji, od ciekawości po irytację. Co ciekawe, ogon unoszony pionowo z lekko zagiętą końcówką to oznaka przyjaznego nastawienia, tak koty witają opiekunów lub inne znajome zwierzęta. Natomiast szybkie uderzenia ogona o podłoże lub dynamiczne machanie nim z boku na bok to wyraźny sygnał: „Zostaw mnie w spokoju”. Kot w takim stanie może być zestresowany, rozdrażniony lub gotowy do obrony. Badania opublikowane w Journal of Feline Medicine and Surgery wykazały również, że koty w stresujących sytuacjach częściej wykonują gwałtowne ruchy ogonem, co bywa preludium do ataku lub ucieczki. Wbrew pozorom, koty nie tylko zostawiają zapach, ocierając się o przedmioty, ruchy ogona, jego uniesienie lub napięcie, to także sygnał ostrzegawczy dla innych kotów.
Kiedy ogon kota wygląda jak nastroszona szczotka, czyli mocno napuszony, z sierścią sterczącą na wszystkie strony, to wyraźny sygnał strachu, silnego stresu lub gotowości do obrony. Kot w tej sytuacji automatycznie „powiększa się”, by wyglądać groźniej, to atawistyczny odruch pochodzący jeszcze z czasów dzikich przodków. Często taki efekt towarzyszy nagłym sytuacjom, np. gwałtownemu hałasowi, spotkaniu z innym zwierzęciem (zwłaszcza obcym kotem lub psem) albo zaskoczeniu lub poczuciu zagrożenia. Niektóre koty, szczególnie młode lub bardziej temperamentne, potrafią „nastroszyć” ogon także podczas intensywnej zabawy.
Co symbolizują ogony kotów w folklorze różnych krajów?
W folklorze różnych krajów ogon kota obdarzano szczególnym znaczeniem. W Japonii wierzono, że koty o rozdwojonym ogonie (tzw. nekomata) posiadają zdolność przemiany w istoty magiczne. Z kolei w mitologii nordyckiej uważano, że długie, gęste ogony kotów symbolizują ich powiązanie z boginią płodności Freją, której rydwan ciągnęły właśnie koty. Według podań celtyckich, koty o wyjątkowo puszystych ogonach były uznawane za strażników domowego ogniska. Na polskiej wsi wierzono, że jeśli kot podczas wichury siedzi na progu z ogonem zawiniętym wokół ciała, to znak, że burza szybko minie. Z kolei kot trzymający ogon wysoko wróżył nadejście gości lub listu. W średniowiecznej Europie czarne koty, zwłaszcza z długim ogonem, podejrzewano natomiast o związki z siłami nieczystymi. Wierzono, że zawiązany ogon kota może być przeklęty lub że ogon jest „czujnikiem” demonicznych energii. We francuskiej Prowansji do dziś zachowały się opowieści, według których głaskanie kota po ogonie przed podróżą przynosi szczęście i chroni przed pechem na drodze.
Koci ogon — język, który warto poznać
Weterynarze i behawioryści podkreślają, że warto bacznie obserwować ogon kota w kontekście reszty mowy ciała. Jeśli ogon jest napięty, a końcówka drży, kot może być podekscytowany, lecz również gotowy do ataku, natomiast jeśli ogon gwałtownie uderza o podłoże, to wyraźna oznaka frustracji lub irytacji. Kiedy kot nosi ogon spuszczony nisko, który lekko się wije, zwierzę czuje się niepewnie lub jest zestresowane, natomiast jeśli ogon stoi pionowo, lekko się kołysząc, możemy mieć pewność, że jest to wyraz ciekawości i przyjaznego nastawienia. To wyraz sympatii i zaufania, to także forma kociego powitania. Jeśli kot podkula ogon lub trzyma go nisko przy ciele, prawdopodobnie się boi lub jest zaniepokojony nową sytuacją. Znajomość tych sygnałów ułatwia codzienny kontakt z kotem, gdyż pozwala lepiej zrozumieć jego potrzeby, emocje i granice.
Ogon służy kotu nie tylko do wyrażania emocji. Jest również nieocenionym narzędziem podczas wspinania się, skakania i zachowania równowagi. To dzięki niemu koty tak sprawnie lawirują na wąskich krawędziach i utrzymują stabilność nawet podczas nagłych zwrotów akcji. Badania pokazują, że ogon aktywnie „balansuje” w ruchu, umożliwiając bezpieczne lądowanie. Z tego względu wszelkie urazy ogona wymagają konsultacji z weterynarzem, gdyż mogą znacząco wpływać na komfort życia kota.
U kotów rasy Maine Coon ogon jest niezwykle puszysty i długi i służy nie tylko do utrzymania równowagi, lecz także jako naturalny „koc”, którym kot owija się podczas snu w chłodne noce. Behawioryści zauważają, że u kotów syjamskich ogon szczególnie często uczestniczy w „rozmowie” z człowiekiem. Natomiast koty rasy Manx słyną z… braku ogona. Choć genetyczna mutacja sprawiła, że ich ogony są szczątkowe lub nie występują wcale, Manx nadrabiają to zwinnością i doskonałym balansem ciała, co zadziwia wielu właścicieli.
***
Choć koci ogon nie zdradza emocji tak wprost, jak psi, stanowi nieocenione źródło informacji o nastroju i stanie kota. Dobrze zinterpretowany, pozwala uniknąć nieporozumień i buduje głębszą relację z czworonożnym towarzyszem. Warto zatem patrzeć na ogon nie tylko jak na element kociej urody, lecz jako subtelny, lecz wymowny sygnał, który jeśli uważnie obserwujemy zdradzi nam, co naprawdę myśli nasz kot.
