5 ciekawych faktów o wirusach, o których możesz nie wiedzieć

Wirusy są niesamowicie proste. To prawdopodobnie najprostsze żywe organizmy na naszej planecie. Nie mają mózgu, nie mają metabolizmu i nie mogą rozmnażać się same. Są jednak w stanie siać niewiarygodne spustoszenie w naszych ciałach i przechytrzyć nawet najbardziej naukowo zaawansowaną broń, którą wynalazła ludzkość, by walczyć z ich rozprzestrzenianiem się. Czym charakteryzują się te formy życia?

Walka z wirusami zdaje się nas otaczać. Podczas gdy obecna epidemia Covid-19 nadal paraliżuje naszą rzeczywistość, reszta jego pobratymców nie próżnuje. Ebola nadal niszczy Sierra Leone i inne części Afryki Zachodniej, a wszystkim nam znany wirus grypy zjadliwie kąsa praktycznie każdej zimy.

Co czyni wirusy tak silnymi? Jak mogą przetrwać? Badacze z dziedzin takich jak wirusologia sugerują, że ich bezwzględna skuteczność to prawdziwy fenomen natury. Oto najbardziej intrygujące cechy wirusów:

1. Wirusy nie są do końca żywe

Wirusy bytują na granicy życia i nieżycia, co w połączeniu z tym co zaprezentował nam koronawirus może brzmieć ciut upiornie. W przeciwieństwie do organizmów, które są wyraźnie żywe, wirusy nie potrzebują pożywienia i nie posiadają metabolizmu. Mają tylko garstkę genów (często tylko trzy lub cztery), w przeciwieństwie do bakterii, które mają ich około tysiąca, podczas gdy wyższe formy życia – jak ludzie – posiadają ich dziesiątki tysięcy. Ta różnica jest wręcz powalająca. Gdy wirusa nie ma u żywiciela, jest to w zasadzie obiekt nieożywiony, to kawałek informacji genetycznej otoczony przez niektóre białka. Można nawet zamrozić wirusy, nie uszkadzając ich, bardzo dobrze radzą sobie w niskiej temperaturze. W poszukiwaniu gospodarzą rozproszą się bez celu jak drobinka kurzu w powietrzu.

2. Wirusy są w stanie przetrwać tylko dzięki swoim żywicielom

Ewolucja nigdy stworzyła z wirusów niezależnych żywych istot. Znalazły one jednak wysoce skuteczny sposób na przetrwanie i rozmnażanie się – poprzez bycie pasożytami, które bytują w organizmach swoich żywych gospodarzy. Po wejściu do żywej komórki wirusy zaczynają przejmować jej biochemiczną maszynerię. Rekrutują białka, które są już obecne w komórce, aktywują procesy komórkowe, kradną energię i surowce. Uwięziona komórka zaczyna robić z białek ważne tylko dla wirusa elementy i kopiować jego genom, zamiast DNA komórki – co powoduje, że ludzie chorują. Dokładny opis tego procesu znajdziesz w tym artykule.

3. Wirusy rozwijają się szybciej niż jakikolwiek inny żywy organizm

Gdy jedna kopia genomu wirusa dostanie się do komórki gospodarza, rozmnaża się ona niezwykle szybko. W ciągu kilku godzin z jednego wirusa można zrobić tysiące kopii. Ponieważ wirusy tak szybko przechodzą przez wiele generacji, w końcu popełniają błędy podczas kopiowania swoich informacji genetycznych. W ten sposób mogą szybko zmienić swoją postać poprzez mutacje. Pomaga to wirusom omijać leki i wymykać się systemowi immunologicznemu żywiciela, który ma je zniszczyć. Między innymi dlatego koronawirus jest tak zaraźliwy.

4. Wirus może pozostać uśpiony przez lata

Wirusy przechodzą cykl życia składający się z kilku faz. Najpierw przyczepia się do żywiciela za pomocą określonych białek na powierzchni komórki. Białka te są na ogół receptorami, które różnią się w zależności od rodzaju wirusa atakującego komórkę. Po przyłączeniu, wirus wchodzi do komórki przez endocytozę lub fuzję. Procesy biologiczne zachodzące w ciele gospodarza są wykorzystywane do replikacji DNA lub RNA wirusa, jak również niezbędnych białek.

Dodatkowa faza przed replikacją, znana jako faza lizogeniczna lub uśpienia, występuje tylko u niektórych wirusów. Podczas tej fazy wirus może pozostać w organizmie żywiciela przez dłuższy okres, nie powodując żadnych widocznych zmian w komórce. Jednak po aktywacji, wirusy mogą natychmiast wejść w fazę lityczną, w której może dojść do replikacji i ich rozproszeniu. Na przykład wirus HIV może pozostać w stanie uśpienia przez 10 lat.

5. Istnieją dwie klasy wirusów

Nie wszystkie wirusy są takie same. Te formy życia mogą zawierać jednoniciowe lub dwuniciowe DNA lub RNA jako podstawę dla ich materiału genetycznego. Wirus odpowiedzialny za Covid-19 należy do tej pierwszej kategorii. Rodzaj materiału genetycznego zawartego w wirusie decyduje nie tylko o tym, które typy komórek będą jego żywymi, ale także o tym, jak wirus jest replikowany.

Jeśli chcesz dowiedzieć się jeszcze więcej na temat wirusów i interesuje Cię wirusologia, koniecznie odwiedź portal ewolucjamyślenia.pl, gdzie znajdziesz jeszcze więcej interesujących.