Mięśniaki macicy są z reguły niezłośliwymi zmianami nowotworowymi. Jednak nieleczenie ich może wpłynąć nie tylko na rozmiar zmiany, ale także na charakter ich leczenia i spowodować wiele komplikacji dla zdrowia kobiety w wymiarze medycznym, ale i seksualnym.
Przyczyny występowania mięśniaków macicy
Powstawanie mięśniaków macicy jest uwarunkowane genetycznie. Oznacza to, że niektóre kobiety mają skłonność do ich występowania. Mięśniaki powstają wtedy, gdy komórki, z których zbudowana jest macica, namnażają się w określonym regionie narządu, tworząc guz. Warto zaznaczyć również, że najczęściej rozwijają się w okresie rozrodczym, tj. między 35 a 45. rokiem życia. Przed okresem pokwitania i po okresie przekwitania mięśniaki obserwuje się wyjątkowo rzadko. Co więcej, częstsze występowanie tego nowotworu obserwuje się u kobiet, które nie były w ciąży.
Chciałbym w tym miejscu podkreślić, że mięśniak to nie jest nowotwór złośliwy, wymagający chemioterapii lub radioterapii. W większości przypadków nie stanowi też zagrożenia dla życia pacjentek. Ważne jest jednak, żeby tej choroby nie bagatelizować, nie czekać, aż „samo minie”, bo tak na pewno się nie zadzieje – mówi prof. CMKP dr hab. n. med. Romuald Dębski, ginekolog, ekspert programu Zdrowa ONA
Co może wpływać na spadek prawdopodobieństwa powstawania mięśniaków?
Wczesna ciąża, w wieku 20, 20-kilku lat
Większa liczba urodzonych dzieci – im więcej, tym mniejsze prawdopodobieństwo powstania i rozwoju mięśniaków macicy
Okres laktacji
W jaki sposób rozpoznać u siebie chorobę?
Mówiąc o objawach występujących u kobiet zmagających się z mięśniakami macicy, trzeba zwrócić uwagę na to, że aż u 15 – 20% mięśniaki nie wywołują żadnych poważnych objawów. Wówczas pacjentki dowiadują się o chorobie podczas wizyty ginekologicznej, w trakcie rutynowego badania ginekologicznego lub ultrasonograficznego (USG).
Fakt, że mięśniaki mogą rozwijać się bezobjawowo, przemawia za tym, że każda kobieta powinna przychodzić na badania kontrolne do ginekologa. Kiedy już boli lub są widoczne inne objawy, jak długotrwałe i obfite krwawienia, zazwyczaj świadczy to o poważnym problemie, który wymaga długotrwałego leczenia. Dlatego swoim pacjentkom powtarzam, że powinny się pojawiać na wizytach u ginekologa regularnie, w ustalonych z lekarzem odstępach czasowych – tłumaczy prof. Romuald Dębski.
Jeżeli kobieta doświadcza już dolegliwości związanych z mięśniakami macicy, ich rodzaj i nasilenie zależy od wielkości i umiejscowienia zmian. Zazwyczaj są to:
- Obfite i długie krwawienia miesiączkowe, które mogą prowadzić do niedokrwistości
- Obfite, cuchnące upławy (głównie w przypadku zmian martwiczych lub zakażenia mięśniaka)
- Krwawienia między miesiączkami
- Ból podbrzusza lub krzyża (także ból miednicy mniejszej)
- Ból podczas współżycia
- Uczucie pełności w jamie brzusznej
- Ucisk na pęcherz moczowy, który może powodować częstomocz, napadowe nietrzymanie moczu, zaleganie moczu i sprzyjać infekcjom układu moczowego
- Ucisk ma odbytnicę – uporczywe zaparcia
- Zniekształcenie kształtu brzucha przy dużych mięśniakach macicy
- Problemy z zajściem w ciążę – ucisk mięśniaka na jajowód lub też zmiany w błonie śluzowej utrudniają lub uniemożliwiają zagnieżdżenie zarodka. Zmiany, jakie guz wywołuje w błonie mięśniowej i błonie śluzowej trzonu, mogą zwiększać ryzyko poronienia lub porodu przedwczesnego.
Jak leczyć?
Istnieje kilka metod leczenia mięśniaków macicy, a ich wybór zależy od umiejscowienia, rozmiaru i unaczynienia mięśniaka, ale także od wieku pacjentki oraz chęci zachowania płodności (lub uniknięcia histerektomii). Leczenie możemy podzielić na farmakologiczne oraz operacyjne.
Do stosowanych metod leczenia farmakologicznego należą:
1. Leczenie farmakologiczne – octan uliprystalu (UPA):
Lek (w formie tabletki doustnej, tzw. selektywny modulator receptora progesteronowego) jest stosowany w leczeniu przedoperacyjnym mięśniaków macicy w przypadku, gdy powodują one objawy od umiarkowanych do znacznie nasilonych.
Octan uliprystalu w sposób odwracalny blokuje receptory progesteronu w tkankach docelowych (w tym w obrębie mięśniaka). Podczas 3-miesięcznej terapii wielkość mięśniaków ulega redukcji. U ponad 90% kobiet całkowicie ustępują krwawienia z macicy, często nawet po kilku dniach od rozpoczęcia leczenia.
Warto podkreślić, że w okresie 6 miesięcy po zakończeniu leczenia tą substancją czynną, nie obserwuje się wzrostu mięśniaków macicy. Lek podawany jest w formie tabletki, co jest dużo wygodniejsze niż wykonywanie bolesnych zastrzyków (jak w przypadku leków z grupy analogów GnRH).
2. Leczenie farmakologiczne – analogi gonadoliberyny (GnRH):
Lek ten wywołuje stan niedoboru estrogenów podobny jak w okresie menopauzy, czego efektem jest zmniejszenie wielkości mięśniaków, ale także i macicy oraz zmniejszenie uciążliwych, obfitych krwawień miesięcznych i złagodzenie objawów bólowych. Efekt kontroli krwawienia nie jest jednak tak szybki, jak po zastosowaniu octanu uliprystalu i występuje po okresie ok. 30 dni od rozpoczęcia leczenia.
Wadą tej metody leczenia jest szybki, ponowny wzrost mięśniaków macicy po odstawieniu leków (praktycznie do takiej samej wielkości jak przed rozpoczęciem terapii) oraz w większości przypadków nawrót objawów. Dodatkowo, ze względu na zmniejszenie stężenia estrogenów, pacjentki doświadczają uciążliwych i gwałtownych objawów wypadowych (uderzeń gorąca i suchości w pochwie). Ze względu na możliwość utraty mineralnej gęstości kości lek polecany jest do stosowania tylko do krótkotrwałej terapii.
Wśród metod leczenia operacyjnego są:
1. Histerektomia, czyli operacyjne usunięcie macicy (klasyczne i laparoskopowe):
Stosowane są cztery rodzaje histerektomii:
częściowa, gdy usuwany jest tylko trzon macicy, bez naruszenia szyjki macicy
całkowita, czyli usunięcie zarówno trzonu, jak i szyjki macicy
całkowita z usunięciem jajników i jajowodów, co oznacza usunięcie całej macicy wraz z jajowodami i jajnikami
radykalna, wykonywana w przypadku nowotworów złośliwych (np. rak szyjki macicy), polega na usunięciu zarówno macicy, jak i tkanek sąsiednich, górnej części pochwy oraz węzłów chłonnych
W zależności od rodzaju wykonanej histerektomii może nastąpić:
Brak miesiączek (z powodu braku błony śluzowej macicy)
Chirurgicznie wywołana menopauza (gdy usuwane są jajniki)
2. Operacje histeroskopowe:
Ablacja lub resekcja – częściowe lub całkowite usunięcie mięśniaka. Metoda ta stosowana jest w przypadku mięśniaków podśluzówkowych.
Zaletą tej metody jest krótki pobyt w szpitalu po zabiegu (1-2 dni) i w większości przypadków możliwość szybkiego powrotu do normalnej aktywności.
3. Miomektomia:
Wyłuszczenie mięśniaków macicy. Operacja ma na celu usunięcie samych mięśniaków i pozwala zachować macicę. Jest stosowana w przypadku, gdy kobieta chce w przyszłości zajść w ciążę. Jednocześnie łagodzi niektóre objawy (obfite miesiączki, ból, uciski). Ciąża u pacjentki po miomektomii, w większości przypadków, przebiega prawidłowo (tylko 1% przypadków np. pęknięcia ściany macicy w miejscu blizny po mięśniaku).
4. Embolizacja tętnic macicznych (UAE):
Jest to nieoperacyjna metoda usuwania mięśniaków poprzez wprowadzenie do tętnic macicznych za pomocą cienkiego cewnika materiału embolizacyjnego (małe kulki). Celem zabiegu jest doprowadzenie do niedokrwienia, martwicy, a następnie zmniejszenie guza.
