Dziecko na smartfonie i przy komputerze – zagrożenia

Komputer tak jak i telewizja jest wspaniałym, nowoczesnym nośnikiem informacji, wiedzy o świecie. Często też dostarcza nam intelektualnej rozrywki. Wszystko byłoby dobrze, gdybyśmy umieli korzystać z tych dobrodziejstw w sposób mądry i przemyślany. Niestety nawet my dorośli mamy z tym duże problemy.

Obcowanie z komputerem ma wiele zalet. Jest on doskonałym narzędziem pomagającym w edukacji i rozwoju dziecka. Prawidłowy dobór programów edukacyjnych, może ułatwić dziecku zdobywanie wiedzy i kształtowanie takich umiejętności jak logiczne myślenie, kojarzenie faktów, wytrwałość, cierpliwość, szybkie i celne podejmowanie decyzji. Odpowiednio dobrane programy pomagają rozwijać spostrzegawczość, zręczność, sprawność manualną, refleks oraz podzielność uwagi. Komputer jako nowoczesny środek dydaktyczny stwarza nowe możliwości wspomagania edukacji. Podjecie tego wyzwania jest niezwykle korzystne, gdyż wychodząc naprzeciw zainteresowaniom uczniów, można równocześnie znacznie podwyższać efektywność procesu dydaktycznego. Komputer z odpowiednim oprogramowaniem można wykorzystać do celów diagnostycznych, profilaktycznych i terapeutycznych. Zaletami terapeutycznych programów komputerowych są szerokie i różnorodne możliwości graficzne, które w znacznym stopniu mogą wzmocnić stymulacje rozwoju psychoruchowego dzieci oraz możliwość indywidualizacji pomocy dla określonego dziecka.

Jednak zbyt wczesne i niekontrolowane korzystanie z komputera może nieść ze sobą także wiele zagrożeń. Komputer nie powinien dziecku zastępować zabawy z rówieśnikami lub rodzeństwem, wzajemnych kontaktów w gronie rodziny, a w szczególności nie może stać się podstawową formą spędzania wolnego czasu. Rodzice powinni sprawować kontrolę nad tym, w jaki sposób dziecko korzysta z komputera. Dzieci często nie są uczone przez dorosłych mądrego korzystania z komputera i media te stanowią substytut ciepła rodzinnego. Pozwalają dziecku zaistnieć w jego świecie (a jest to świat fikcyjny). Komputer stwarza możliwości totalnego wtopienia się w życie wirtualne (dzięki czatom, grupom dyskusyjnym itp.). Poważnym zagrożeniem dla młodego człowieka są też gry – czasami o wątpliwych walorach edukacyjnych i często propagujące siłowy styl życia, czy agresję. Zachwycanie się przez dziecko nieodpowiednimi dla niego grami, które sprowadzając się często do zabijania, strzelania, brutalnego bicia i bezmyślnego niszczenia, wyzwalając w dziecku agresję i zachowania destrukcyjne, może stać się wysoce niebezpieczne, szczególnie dla dopiero rozwijającej się i niedojrzałej osobowości.
Jak podają najnowsze amerykańskie statystyki ok. 30% użytkowników komputerów (w tym dzieci w wieku 7-10 lat ) cierpi na różnego rodzaju fizyczne dolegliwości nabyte w związku z nadmiernym korzystaniem z komputera. Powodem może być akceleracja rozwoju. Pedagodzy przypominają, iż w rozwoju fizycznym dziecka nie da się ominąć koniecznych faz rozwojowych. Próby przyspieszania tego procesu za pomocą elektronicznych urządzeń, takich jak komputery czy gry video, w ostatecznym rezultacie opóźniają i zakłócają naturalny rozwój dziecka. Spędzanie długiego czasu przed monitorem stwarza wiele zagrożeń zdrowotnych: pogłębianie wad postawy, zmęczenie oczu, a po dłuższym czasie nawet krótkowzroczność. Najbardziej narażoną na zmiany, związaną z nadmiernym użytkowaniem komputera jest postawa dziecka.

1) Nadwyrężenie mięśni nadgarstka. Jest to następstwo nieprawidłowego ułożenia rąk podczas korzystania z klawiatury (przeguby uniesione ku górze).
2) Syndrom RSI. Jest to zespół urazów wywołanych jednostronnym przeciążeniem kończyn górnych na odcinku dłoń-bark. Objawami mogą być bezwład lub dotkliwy, piekący ból przedramienia.
3) Dolegliwości kręgosłupa i pleców. Wykrzywianie kręgosłupa nadwyręża naturalne wiązadła kręgów.
4) Usztywnienie mięśni. Jest skutkiem przyjmowania nieprawidłowej pozycji podczas pracy przy komputerze oraz złym ustawieniem monitora.
Z rozwojem fizycznym ściśle związany jest narząd wzroku, dzięki któremu możemy poruszać się w przestrzeni i wykonywać właściwe ruchy. Wzrok jest najważniejszym źródłem orientacji człowieka w otoczeniu. Kontakt z otaczającym światem opiera się prawie wyłącznie na doznaniach wzrokowych uzyskiwanych przez oczy. Zaburzenia zmysłu wzroku mogą być spowodowane różnymi urazami. Mogą wystąpić jako następstwo przebytych chorób oraz mogą wynikać z nieumiejętnego korzystania z komputera.

W wyniku wielogodzinnego, długotrwałego wpatrywania się w monitor komputera mogą wystąpić następujące zaburzenia:
1) Podrażnienia błony śluzowej oczu, nosa i krtani. Najprawdopodobniej są to reakcje na duże stężenie ozonu w powietrzu, wywołane przez m.in. drukarki laserowe.
2) Zaburzenia widzenia. Objawami są zmęczenie i zaczerwienienie oczu, pieczenie oraz kłucie w oczach, widzenie podwójne lub za mgłą. Przemęczenia oczu wywołane jest częstymi zmianami ogniskowej.
3) Syndrom Sicca. Objawia się wysychaniem i zmętnieniem rogówki oka oraz stopniową utratą wzroku.
4) Zawroty głowy. Spowodowane są przeciążeniem oczu, częstym korzystaniem z okularów VR i stresem wzmaganym przez promieniowanie elektromagnetyczne.
5) Bóle głowy. Jest to skutek promieniowania elektromagnetycznego, przemęczenia oczu i przyjmowania nieprawidłowej pozycji podczas siedzenia.
Gdy układ nerwowy dziecka jest długotrwale atakowany strumieniem wielobarwnego światła, kakofonią ekscytujących dźwięków oraz huśtawką emocji wynikającą z przeżyć w wirtualnym świecie, dochodzić może do zaburzeń koncentracji, kłopotów z myśleniem, rozstroju emocjonalnego, wyobcowana z rzeczywistego świata, zaburzenia więzi uczuciowej z najbliższymi oraz do wielu innych zaburzeń osobowości określanych wspólnym mianem uzależnienia od komputera. Zaburzenie hierarchii wartości, gdzie na pierwszym miejscu stawiany jest kontakt z komputerem i temu podporządkowane jest zazwyczaj całe pozakomputerowe życie, jest już skrajnym przejawem tego zjawiska. Bardzo istotnym problemem związanym z korzystaniem z komputera i jego zasobów jest znane powszechnie na całym świecie zjawisko „choroby komputerowej”. Osoby uzależnione,a pozbawione dostępu do komputera, przeżywaja stany identyczne z zespołem abstynenckim. Są pobudzone, mają zaburzenia snu, popadają w depresję, fantazjują. Trzeba być świadomym, że osoba która wpadła w nałóg, bedzie uzależniona do końca życia.  Także niekontrolowany dostęp dziecka do internetu może być bardzo niebezpieczny. Dzieci mogą znaleźć tutaj treści, które wielu z rodziców uznałoby za nieodpowiednie np. seks, przemoc, wulgaryzm. Mogą wejść w posiadanie wiadomości, których znaczenia nie będą potrafiły prawidłowo rozpoznać i zrozumieć. Dziecko powinno wiedzieć, że nie wolno mu podawać żadnych danych np. telefonów, adresu, szkoły do której chodzi itp. I generalnie tak jak powinniśmy znać znajomych, przyjaciół naszych dzieci ze świata realnego, tak powinniśmy znać także tych z sieci (często będą to te same osoby – choć w przypadku nastolatka – już niekoniecznie). Brak ograniczeń i cenzury w internecie stało się problemem w wychowaniu młodych pokoleń, ale niestety z tym problemem muszą poradzić sobie sami rodzice. Muszą oni starannie nadzorować posługiwanie się internetem przez dzieci.
Zdaniem specjalistów kontakt z komputerem mogą mieć już dzieci w wieku przedszkolnym. Można go wykorzystać jako doskonałe narzędzie kształcenia i rozwoju, pamiętając o rozsądnym ograniczaniu czasu przebywania dziecka przy komputerze i właściwym doborze programów edukacyjnych. Podstawowym zadaniem dla rodziców jest kontrola dostępu dziecka do komputera. Ponadto należy pamiętać, aby stwarzać dziecku okazje do różnych przeżyć i rozwoju zainteresowań nie związanych z komputerem. Warto pokazywać dziecku piękno pozakomputerowego świata. Właściwa atmosfera rodzinna, dobry kontakt uczuciowy, rozmowy, wspólne rozrywki i zabawy z dzieckiem mogą sprawić, że nie będzie ono uciekać w samotność wirtualnej rzeczywistości.
Każdy rodzic powinien zdawać sobie sprawę, że zbyt częste i długotrwałe przesiadywanie przed komputerem może stanowić źródło następujących zagrożeń:
1) fizycznych (wady postawy, skrzywienia kręgosłupa, wady wzroku, uszkodzenie nerwów dłoni czy nadgarstka)
2) psychicznych (nerwice, leki lub inne zmiany w układzie nerwowym, tzw. padaczka ekranowa, uzależnienia, zatracenie poczucia realizmu)
3) moralnych (łatwy i niekontrolowany dostęp do informacji, negatywne postawy i zachowania)
4) społecznych (wyizolowanie ze społeczności, anonimowość, przestępczość komputerowa)
5) intelektualnych (całkowite zaufanie możliwościom komputera).
Dziecko może prawidłowo się rozwijać tylko wówczas gdy oddziałują na niego odpowiednie wychowawcze i socjalizacyjne bodźce. Muszą one także posiadać walor wielostronności i winny być dawkowane w rozsądnym zakresie. Jeśli pozwolimy dziecku korzystać z dobrodziejstw techniki bez kontroli i umiaru, możemy w pewnym momencie zauważyć wokół siebie żyjącego w świecie gier maniaka komputerowego, któremu wydaje sie, że każdy człowiek może żyć kilkakrotnie, bądź, że owo dziecko potrafi rozmawiać tylko z ludźmi za pośrednictwem e-maili lub na czacie, a w bezpośredniej rozmowie nie możemy znaleźć z nim jakiejkolwiek wspólnej płaszczyzny porozumienia.

Podczas korzystania z komputera należy dzieciom przypominać o robieniu przerw i uswiadamiać im skalę niebezpieczeństw, jakie niesie ze sobą nadmierne obcowanie z komputerem. Młodych użytkowników trzeba zachęcać do umiaru i ostrożności.

Normy bezpiecznego posługiwania się komputerem to:
1) dziecko do 12-tego roku życia nie może go używac dłużej niż godzinę dziennie,
2) miedzy 12 a 16-tym rokiem życia najwyżej 2 godziny,
3) należy robić częste przerwy – odrywać dziecko od komputera co pół godziny.