Światowa Organizacja Zdrowia przewiduje, że do 2030 roku liczba osób chorych na cukrzycę na świecie może dramatycznie wzrosnąć – ze 170 mln w 2000 roku do 370 mln w 2030. Dlatego cukrzycę typu 2 uznaje się obecnie za jedną z epidemii XXI wieku. Ze względu na towarzyszące jej powikłania cukrzyca 2 znacznie skraca życie pacjentów i stanowi poważne obciążenie dla państwowych systemów zdrowotnych. Dlatego naukowcy intensywnie poszukują skutecznych metod jej prewencji.

Z niemieckich badań wynika iż duże spożycie błonnika z produktów pełnoziarnistych może obniżać ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Zdaniem autorów artykułu na łamach pisma Archives of Internal Medicine, podobne korzyści może przynieść dieta bogata magnez. Naukowcy uważają, że pokarmy bogate w błonnik (tj. niewchłanialne w przewodzie pokarmowym węglowodany roślinne, takie jak celuloza ścian komórek roślinnych) mogą obniżać ryzyko cukrzycy 2. Błonnik nie tylko daje uczucie sytości i wpływa na mniejsze spożycie pokarmów, ale też spowalnia wchłanianie substancji odżywczych do krwi, przez to zapobiega nagłym wahaniom w poziomie glukozy.

Badacze z Niemieckiego Instytutu Żywienia Człowieka Potsdam-Rehbruecke w Nuthetal wykazali, że nie każdy błonnik pełni jednakową rolę w prewencji cukrzycy. Badaniami objęto ponad 9.700 mężczyzn i niemal 15.400 kobiet w wieku od 35 do 65 roku życia. Uczestnicy doświadczenia wypełniali kwestionariusz dotyczący rodzaju i ilości spożywanych przez nich pokarmów. Stan ich zdrowia śledzono następnie średnio przez 7 lat. W tym czasie 844 osoby zachorowały na cukrzycę typu 2. Okazało się, że osoby, które spożywały duże ilości produktów z pełnego ziarna zbóż, bogatych w błonnik, były mniej narażone na cukrzycę typu 2, niż osoby, które jadły ich najmniej. Gdy pacjentów podzielono na 5 grup ze względu na spożycie błonnika, ci, którzy spożywali najwięcej błonnika ze zbóż – 17 gram dziennie) mieli o 27% niższe ryzyko zachorowania na cukrzycę, niż osoby grupy o najniższym spożyciu – 7 gram dziennie. Jak zaznaczają naukowcy, zwiększone spożycie błonnika z owoców i warzyw nie miało podobnego działania profilaktycznego. Wyniki te znalazły potwierdzenie w analizie 9 prac dotyczących związku między spożyciem pokarmów pełnoziarnistych a cukrzycą. Osoby jedzące najwięcej tych produktów były średnio o 33% mniej narażone na cukrzycę, niż osoby spożywające ich najmniej. Z kolei przegląd 8 prac dotyczących spożycia magnezu doprowadził naukowców do wniosku, że dieta bogata w ten pierwiastek może obniżać ryzyko cukrzycy o 23%, w porównaniu do diety ubogiej w magnez. Zdaniem autorów badań, wskazują one, że produkty z pełnego ziarna mogą odgrywać istotną rolę w prewencji cukrzycy typu 2, podobnie jak dieta bogata w magnez.

Natomiast jak czytamy w doniesieniach agencji Reuters Health lepiej rozpocząć poranek od filiżanki kawy niż słodzonego soku jeśli istnieje zaniepokojenie rozwojem cukrzycy typu 2 – proponują to najnowsze badania. Badacze odkryli, że wśród grupy więcej niż 12000 dorosłych w średnim wieku, którzy wypijali ok 4-5 filiżanek kawy w ciągu dnia ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 jest mniejsze niż u tych, które rzadko sięgały po kawę. Wyniki badań, które ukazały się w American Journal of Epidemiology potwierdzają już część badań na ten temat , które były przeprowadzane w przeszłości. Uzasadnienie nie jest jeszcze do końca jasne. Można przypuszczać, że pewne składniki kawy jak np. magnez polepszają regulację glikemii w organizmie. Niektóre wyniki badań sugerują także, że kawa kofeinowa pobudza pewne reakcję metaboliczne mające na celu kontrolę i utrzymanie odpowiedniej wagi ciała. Cukrzyca typu 2 powstaje, kiedy organizm traci wrażliwość na insulinę, która przewozi cukier z krwi do wszystkich komórek jako źródło energii. Ten typ cukrzycy jest dość mocno skorelowany z występowaniem otyłości. W przeciwieństwie do kawy, słodzone soki i delikatne drinki są powiązane z występowaniem otyłości a co za tym idzie ze wzrostem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2. Jednakże wyniki badań nie dostały jeszcze zielonego światła na wdrożenia jakiegokolwiek postępowania w fazie obecnej. Oczywiście umiarkowanie w spożywaniu słodzonych napoi na pewno nie zaszkodzi nikomu – powiedziała Dr. W. H. Linda Kao – główny autor badań. Pomimo pozytywnego wpływu kawy na rozwój cukrzycy musimy pamiętać, że ogólnie przyjmuje się, że kawa jest „zła” i połączona z występowaniem innych jednostek chorobowych jak np. nadciśnienie tętnicze – podkreśliła w wywiadzie dla Reuters Healt Dr Kao. Jednak badacze wykazali jedną rzecz, która zaskoczyła wszystkich. Otóż badana grupa oprócz kawy spożywała również spore ilości napojów słodzonych, co daje niejasny obraz i powiązanie picia kawy z ryzykiem wystąpienia cukrzycy. Należy pamiętać, że umiarkowanie w piciu kawy jest bardzo ważne, a do słodzonych napoi musimy podchodzić z ostrożnością. Uczestnicy badania ukończyli je wypełniając szczegółowy kwestionariusz, który zawierał informacje: o ich diecie, jak często pili kawę i napoje słodzone dziennie. Również podawali informacje o poziomie ich aktywności fizycznej, używkach (papierosy, alkohol) i innych czynnikach ich życia codziennego. Nawet uwzględniając inne czynniki, z badań wynika, że osoby pijące duże ilości kawy wykazywały mniejsze tendencje do rozwoju cukrzycy po okresie badawczym. Ci, którzy wypijali 4 i więcej filiżanek kawy dziennie stanowili 1/3 mniej osób narażonych na ryzyko rozwoju cukrzycy po okresie badawczym. Jednak pomimo, że temat kawa – cukrzyca jest bardzo intrygujący, potrzebne są jeszcze dodatkowe badania na potwierdzenie tej teorii – podkreśla Dr Kao.

Skomplikowane analizy danych z lat 1990-2000 na temat rosnącego spożycia słodkich napojów oraz wzrostu zachorowań na cukrzycę i choroby układu sercowo-naczyniowego w Stanach Zjednoczonych zaprezentowali naukowcy z University of California – San Francisco na konferencji American Heart Association. Napojom gazowanym z dodatkiem cukru, słodzonym sokom i napojom dla sportowców postawiono w raporcie bardzo poważne zarzuty. Autorzy uważają, że prawdopodobnie przyczyniły się one m.in. do ok. 130.000 przypadków zachorowania na cukrzycę i 14.000 zachorowań na chorobę niedokrwienną serca. Leczenie tych chorób kosztowało w latach 2000-2010 pomiędzy 300 a 550 milionów USD. Możemy udowodnić związek pomiędzy dziennym zużyciem słodzonych napojów i ryzykiem cukrzycy i przełożenia tych informacji na szacunki dotyczące bieżących zachorowań na cukrzycę i chorób układu krążenia, które mogą być przypisane do wzrostu spożycia tych napojów – powiedział główny autor badań Lica Lambrakos. Naukowcy sugerują, że sposobem na ograniczenie konsumpcji słodkich napojów mogłoby być nałożenie na ich sprzedaż podatku w wysokości 1 centa za uncję, (czyli ok. 30 ml). Zakładają oni, że spożycie tych napojów spadłoby o 10%. Przestrzegają też, by nie pić więcej niż ok. 1 litra napojów słodzonych cukrem w ciągu tygodnia.

Ostatnio też dużo się mówi na temat cynamonu. Niektóre źródła podają, że u osób z cukrzycą typu 2 cynamon może poprawić poziom cukru i cholesterolu, co było przedmiotem badań przeprowadzonych w 2003 w Pakistanie. Badania przeprowadzono wśród 60 osób z cukrzycą typu 2 podzielonych na 10-osobowe grupy. Trzem grupom pacjentów podano cynamon w kapsułkach, a dzienna dawka cynamonu wynosiła 1,3 lub/do 6 g. Trzem pozostałym grupom podano kapsułki placebo (czyli farmakologicznie obojętny środek). Kapsułki przyjmowano trzy razy dziennie, po posiłkach. Otrzymane wyniki pozwalają stwierdzić, że nawet 1 gram cynamonu dziennie może pozytywnie wpłynąć na osoby z cukrzycą typu 2.

Jednakże opisywane badania dostarczyły tematu do dyskusji: czy użyty cynamon jest „prawdziwy”? Według Instytutu ds. Żywienia (z ang. FDA- Food and Drug Administration) w Stanach Zjednoczonych sprzedaje się dwa rodzaje cynamonu: cinnamomum zeylanicum nees lub cinnamomum cassia (L.) blume, z czego ten drugi typ jest częściej spotykany w sklepach i ten rodzaj cynamonu wykorzystano do badań. Dr Richard A. Anderson z Centrum Badawczego ds. Żywienia w Beltsville, Maryland jest jednym z czołowych badaczy o cynamonie i na podstawie wyników przeprowadzonych badań stwierdził, że wykazano, że w części cynamonu rozpuszczalnej w wodzie znajdują się aktywne składniki cynamonu, zaś nie znajdują się one w oleju z cynamonu, w dużej części rozpuszczalnym w tłuszczu. Cynamon można spożywać w kilku postaciach: mielony, „w pałeczkach” dodawany do herbaty, kawy, soków czy sałatek itp. Substancje czynne nie są podatne na ciepło, tzn. nie ulegają zniszczeniu pod wpływem ciepła. Fakt, że wspominane badania przeprowadzane były na małej grupie osób i nie wykazały długoterminowych korzyści wynikających ze spożywania cynamonu nie pozwala stwierdzić, że cynamon jest głównym „sprzymierzeńcem” w walce z cukrzycą. Jednakże warto o nim pamiętać modyfikując dietę na bardziej przyjazna dla zdrowia!

Natomiast jak donoszą na łamach British Medical Journal naukowcy z Uniwersytetu Leicester w Wielkiej Brytanii także zielone, liściaste warzywa mogą znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Zwiększenie spożycia szpinaku, kapusty, kalafiorów i brokułów może wpływać na zmniejszenie ryzyka rozwoju cukrzycy 2 typu. Dr Patrice Carter, dietetyk z Uniwersytetu w Leicester i członek zespołu badawczego ds. cukrzycy Leicester Royal Infirmary, przeanalizowała dane z sześciu badań, obejmujących ponad 220.000 uczestników i analizujących związek spożycia owoców i warzyw z cukrzycą. W jednym z badań stwierdzono, że większe spożycie warzyw liściastych związane jest z 14% niższym ryzykiem wystąpienia cukrzycy. Większe spożycie to według autorów dodatkowe 1,5 porcji dziennie (120 g w systemie brytyjskim 80 g to porcja) zieleniny, na przykład kapusty, brukselki, brokułów, kalafiora czy szpinaku. Zwiększenie dziennego spożycia zielonych warzyw liściastych może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2, jednak powinno to być poddane dalszym studiom – ocenia autorka publikacji.

Dodatkowo Naukowcy Uniwersytetu Colorado Health Sciences Center ogłosili, że wyniki próby DAISY (Diabetes Autoimmunity Study in the Young) ukazują, iż zwiększone przyjmowanie kwasów tłuszczowych Omega 3 w wieku niemowlęcym może ochronić dzieci przed rozwojem cukrzycy typu 1. Wyniki badań zostały opublikowane w czasopiśmie Journal of the American Medical Association. Badania mierzyły efekt przyjmowania kwasów tłuszczowych Omega 3 na autoagresję wysepek trzustkowych, która jest wskaźnikiem pierwszego typu cukrzycy, zaliczanej do chorób autoagresyjnych. Dzieciom przyglądano się przez ponad 6 lat, w czasie których naukowcy sprawdzali rozwój autoagresji wysepek u tych dzieci. U dzieci, które przyjmowały więcej Omega 3, ryzyko autoagresji wysepek było obniżone. W ten sposób badacze doszli do wniosku, że przyjmowanie Omega 3 ma ochronne działanie przeciwko cukrzycy typu 1. Próba DAISY była badaniem obserwacyjnym, co znaczy, że nie manipulowano przyjmowaniem Omega 3 u dzieci biorących udział w badaniu. Kwasy Omega 3 są ważną częścią . Można je znaleźć w orzechach, lnie, niektórych olejach, np. oleju rybim i roślinnym i niektórych gatunkach ryb, np. tuńczyku, makreli, sardynkach, łososiu i mieczniku. Jajka pochodzące z ekologicznych farm kurcząt mogą również zawierać kwasy Omega 3.

[1] M. S. Khan i in.: Cinnamon Improves Glucose and Lipids of People With Type 2 Diabetes, Diabetes Care 26/2003, s. 3215-3218.
[2] Ph.D. Anderson, A. Richard: Cinnamon, Glucose Tolerance and Diabetes, Agricultural Research Service. 08 Aug 2005. United States Department of Agriculture. 17 Nov 2006.
[3] N. Paynter, W. Kao i in.: Coffee and Sweetened Beverage Consumption and the Risk of Type 2 Diabetes Mellitus. The Atherosclerosis Risk in Communities Study, American Journal of Epidemiology 164(11)/2006, s. 1075-1084.

[4] J. M. Norris i in.: Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acid Intake and Islet Autoimmunity in Children at Increased,  Risk for Type 1 Diabetes, JAMA Vol. 298 No. 12, September 26, 2007.
[5] M. Markiewicz: Liściaste warzywa a cukrzyca, Puls Medycyny z dn. 2010-08-20.

[6] V.S. Malik i in.: Sugar Sweetened Beverages and Risk of Metabolic Syndrome and Type 2 Diabetes: A Meta-analysis, Circulation 121/2010, s. 1356-1364 and American Diabetes Association August 6, 2010.