Na ból brzucha cierpią nie tylko dorośli, ale i dzieci. Dolegliwości ze strony układu pokarmowego zawsze utrudniają normalne funkcjonowanie. W przypadku dzieci dochodzą do tego dodatkowo trudności ze sprecyzowaniem, co i gdzie boli, a często także niechęć do poddania się nie zawsze przyjemnemu i smacznemu leczeniu.
Jeśli dziecko boli brzuch, może to świadczyć zarówno o bardzo ostrym stanie chorobowym jamy brzusznej, ale także niestrawności czy nadchodzącym przeziębieniu lub innej chorobie. Dziecko też cierpi na ból brzucha wtedy, gdy ma problemy emocjonalne czy przeżywa stres. Stąd bóle brzucha dzieli się zazwyczaj na organiczne (spowodowane chorobą) i psychogenne (związane ze stresem). Przyczyna największej ilości (70%) dolegliwości leży jednak w zaburzeniach codziennych funkcji układu pokarmowego – mówi się wówczas o schorzeniach czynnościowych. Ból występuje tu epizodycznie lub ciągle, przy czym nic nie wskazuje na inne powody – chorobę czy silne emocje, a dodatkowo dziecko może skarżyć się na bóle głowy czy zaburzenia snu.
Najważniejsze jest więc określenie charakteru dolegliwości, czyli nauczenie się, który ból należy traktować bardzo poważnie (np. od razu jechać do lekarza), a którym nie trzeba się aż tak przejmować, to prawdziwe wyzwanie.
Dzieci starsze same potrafią opisać swoje dolegliwości. Natomiast u młodszych dzieci i niemowląt o bólach brzucha mogą świadczyć: kopanie nóżkami, przykurczanie nóżek do brzuszka, niepokój i płacz, niechęć do przyjmowania pokarmów, wzdęty brzuszek, gazy. Niemowlęta zwykle cierpią z powodu kolki, jednak nie do końca wiadomo, jakie są jej przyczyny. Większość dzieci wyrasta z kolki kiedy ma już trzy miesiące. Pomocne może być masowanie brzuszka, okłady z ciepłej pieluchy, układanie dziecka na brzuszku czy noszenie dziecka ułożonego na ramieniu dorosłego, przylegającego brzuszkiem do jego klatki piersiowej. To przynosi ulgę, bo powoduje odejście gazów (zgromadzonych w wyniku reakcji alergicznej lub „połkniętego” powietrza w trakcie jedzenia). W takich przypadkach podaje się też m.in. napary z różnych ziół, głównie z kopru włoskiego. Koperku jednak lekarze nie polecają, bo nierzadko powoduje właśnie wzdęcie brzucha. Lepiej przygotować słabiutką zwykłą herbatę albo przegotowaną wodę lub któryś z preparatów dla dzieci, ale jednak bez zawartości kopru.
Niepokojące objawy, wymagające niezwłocznej konsultacji lekarskiej u dzieci starszych to bóle brzucha o charakterze ostrym i nagłym, często połączone z wymiotami i gorączką, bóle rozlane nasilające się po jedzeniu, bóle związane z oddawaniem moczu lub związane z terapią antybiotykową oraz bóle długotrwałe i nawracające. W takich wypadkach sposoby domowe na nic się nie przydadzą.
Jednak jeżeli stwierdzimy u dziecka bóle brzucha związane z wypróżnianiem lub zbyt rzadkie wypróżnianie (rzadziej niż 3 razy w tygodniu) przyczyną są zaparcia. U niemowląt przyczyną zaparć jest nieodpowiednia dieta karmiącej mamy lub podawanie zbyt gęstej mieszanki mlecznej. U dzieci starszych mogą być one spowodowane złą dietą, zmianą otoczenia oraz przez stres, a powstrzymywanie stolca łatwo wchodzi w nawyk. Receptą na uniknięcie zaparć jest nauczenie dziecka regularnego wypróżniania się i przede wszystkim właściwa dieta – bogata w produkty zawierzające błonnik, a także codzienna dawka ruchu.
Zaparcia dotyczą zwłaszcza tych dzieci, które mają nieurozmaiconą dietę, jedzą dużo mięsa, białego pieczywa, słodyczy oraz innych ciężkostrawnych produktów. Jedzenie surowych warzyw i owoców, które zawierają błonnik, przeciwdziała zaparciom, bowiem błonnik uaktywnia ruchy robaczkowe jelit. Ważne jest podawanie dziecku dużej ilości picia, np. naparu z rumianku, który działa rozluźniająco lub czystej wody niegazowanej. Dobrze jest też wymasować dziecku brzuszek kolistymi ruchami od prawej do lewej strony. Jeżeli to nie pomaga, a dziecko ukończyło już pół roku życia, można podać mu pół czopka glicerynowego, a dziecku starszemu cały czopek. Doraźnie można dziecku starszemu podać suszone śliwki lub kompot ze śliwek albo musli. Nie zaleca się bez porozumienia z lekarzem podawać dziecku żadnych środków przeczyszczających. Zwykle, gdy dziecko wreszcie odda stolec, dolegliwości ze strony brzuszka ustępują.
Ból brzucha połączony z biegunką i wymiotami to zwykle objaw zakażenia przewodu pokarmowego. Bóle przychodzą falami, dziecko zwija się z bólu, jest osłabione. Zazwyczaj nie ma apetytu, należy jednak stosować dietę lekkostrawną o działaniu zapierającym (np. marchwiankę i kleik ryżowy na wodzie), a dziecko musi przede wszystkim dużo pić (wodę, Gastrolit, Orsalit, słabą herbatę z mięty lub kopru włoskiego). Nie należy powstrzymywać wymiotów, w ten sposób organizm oczyszcza przewód pokarmowy z substancji toksycznych.
Przy biegunce można podawać dziecku środek, który ma działanie lekko zapierające i ochronne na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Można też zastosować specjalne liofilizowane zawiesiny bakterii jelitowych, przywracające i pomagające w utrzymaniu prawidłowego składu flory bakteryjnej jelit. Niemowlętom z biegunką podaje się specjalne mieszanki mleczne, modyfikowane z MCT, dostępne w aptekach. Jeżeli po kilku godzinach domowego leczenia biegunka nie ustępuje i towarzyszą jej dodatkowe objawy, jak np. gorączka, wówczas konieczna jest porada lekarska.
Czasem brzuch boli z przejedzenia. Dzieci tak lubią niektóre produkty, że nie potrafią zachować umiaru. Kończy się to czasem „rewolucją”. Jeżeli bólowi nie towarzyszą wymioty czy biegunka, należy podać mu środki rozkurczowe i napar z mięty lub krople miętowe. Najlepiej ułożyć dziecko w spokojnym miejscu i na brzuszek nałożyć rozgrzewający kompres oraz ciepło okryć dziecko. Oprócz leków rozkurczowych, można podać także preparaty regulujące perystaltykę jelit.
Coraz częściej przyczyn bólu brzucha u dzieci upatruje się także w czynnikach natury psychicznej. Często występują one u dzieci nerwowych, nadpobudliwych, żądających w ten sposób zwrócenia na siebie uwagi matki lub otoczenia. Dolegliwości mogą pojawiać się w momencie silnych emocji (gniew, smutek) lub przed ważnym wydarzeniem (egzaminem, pierwszym dniem w nowej szkole, wizytą u dentysty), ale także i później, gdy sytuacja stresująca minie. Bóle psychosomatyczne mogą pojawiają się cyklicznie u dzieci często przeżywających negatywne emocje wywołane złą sytuacją rodzinną czy presją rówieśników. W pierwszej kolejności ważna jest wówczas identyfikacja czynników wywołujących stres i w – miarę możliwości – ich ograniczenie lub likwidacja. Pomocna bywa spokojna rozmowa z dzieckiem. Można też podać dziecku neospasminę lub wywar z melisy.
Warto też wziąć pod uwagę, że niektóre dzieci naśladują rodziców lub dorosłych, którzy skarżą się w obecności dzieci na swoje dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Jest to zjawisko normalne i w takim wypadku wystarczy z dzieckiem szczerze porozmawiać.
Zobacz również:
