Kinematografia irlandzka wyrosła w cieniu dominującej i roszczeniowej Anglii, ale dzięki takim twórcom jak Neil Jordan czy Jim Sheridan w końcu zwróciła uwagę świata na swoją odmienność i krwawą historię narodowowyzwoleńczą.
Trochę historii
Pierwsze stałe kino irlandzkie powstało w 1909 roku w Dublinie, jego współzałożycielem był sam James Joyce. Natomiast pierwszym filmem fabularnym zrealizowanym w Irlandii był „Lad from Old Ireland” z 1910 r. irlandzko-kanadyjskiego reżysera Sidney’a Olcotta. Była to klasyczna, nostalgiczna opowieść emigrancka. Mimo, że kino stosunkowo wcześnie pojawiło się na zielonej wyspie, to początkowo filmy znajdowały publiczność jedynie w dużych miastach. Wpływ na to miała słabo rozwinięta gospodarka, cenzura oraz niepodległościowe zrywy, które odwracały uwagę Irlandczyków od kultury i rozrywek. W latach 30. powstało kilka obrazów opiewających walkę o niepodległość m.in. „Ourselves Alone” B. D. Hurysa z 1935 r., „The Dawn” Toma Coopera z 1936 r., czy „The Informer” Johna Forda, ojca westernu i potomka irlandzkich emigrantów. W Irlandii powstał również inny film Forda, słynny „Spokojny człowiek” (1952 r.) z Johnem Waynem w roli głównej.
W okresie po II wojnie światowej Irlandia jako taka nie produkowała dużej ilości filmów, przyciągała jednak wielu obcych producentów ze względu na piękne krajobrazy oraz dość niskie koszty produkcji. Oprócz wspomnianego już Johna Forda, w Irlandii swoje filmy kręcili również Joseph Strick („Ulysses” 1967) czy David Lean („Córka Ryana” 1970).
Czas zmian
Wejście Irlandii do EWG poprawiło sytuację gospodarki kraju, czego skutkiem był również stopniowy rozwój rodzimej kinematografii. W 1981 roku powołano do życia Irlandzką Izbę Filmową. Kino irlandzkie zaczęło poruszać trudne kwestie dotyczące rodziny, seksualności oraz podziałów religijnych. Do głosu doszło nowe pokolenie zdolnych twórców m.in. Neil Jordan (nagrodzony w Wenecji „Michael Collins”), Pat Murphy („Nora”), Jim Sheridan („Pole”, „W imię ojca”), Pat O’Connor („Cal”), którzy sukcesy odnosili nie tylko w rodzimych produkcjach. Dla porównania Neil Jordan jest twórcą słynnego „Wywiadu z Wampirem” z Bradem Pittem i Tomem Cruisem w rolach głównych oraz głośnego „Ondine” z Colinem Farrellem i Alicją Bachledą-Curuś, natomiast Jim Sheridan wyreżyserował „Get Rich or Die Tryin”, w którym główną rolę zagrał raper 50 Cent, a ostatnio również dramat „Bracia” z Natalie Portman. Na świecie radzą sobie nie tylko irlandzcy reżyserzy, międzynarodową karierę robią również irlandzcy aktorzy, wśród których warto wymienić chociażby Pierce’a Brosnana, Collina Farrella, Liama Neesona.
Ostatnia dekada stanowi dowód, że kino irlandzkie ma się całkiem dobrze. Na wyróżnienie zasługuje kilka tytułów, m.in. „Krwawa niedziela” (2002) czy „Głód” (2008).
„Krwawa niedziela” to wyreżyserowany przez angielskiego reżysera Paula Greengrassa dramat historyczny. Film opowiada historię tragicznych wydarzeń z 30 stycznia 1972 roku w Derry w Irlandii Północnej. Głównym bohaterem jest Ivan Cooper, lider ruchu Civil Rights i członek parlamentu Irlandii Północnej. Nie wierzy w społeczne i religijne podziały, dlatego choć jest protestantem, staje na czele w większości katolickiego ruchu. Cooper organizuje pokojowy marsz przeciwko niesprawiedliwemu traktowaniu mieszkających w Derry katolików i nadużyciom, jakich dopuszczała się na nich tamtejsza policja. Mimo starań organizatorów, którzy za wszelką cenę chcieli uniknąć przemocy, nie udało się uniknąć starć z brytyjskim wojskiem. Film został nominowany do dwudziestu jeden nagród, otrzymał siedemnaście z nich.
„Głód” to debiut reżyserski Steve’a McQueena. Film opowiada o proteście członków paramilitarnej organizacji IRA, którzy w brytyjskim więzieniu poprzez strajk głodowy domagają się przyznania im statusu więźniów politycznych, a nie zwykłych kryminalistów. Fabuła skupia się wokół losów Bobby’ego Sandsa, lidera IRA, który zmarł po 66 dniach głodówki. Film oparty jest na autentycznych wydarzeniach, nominowany został do dwudziestu sześciu nagród, otrzymał szesnaście z nich.
